امروز می خواهیم شما را با انواع جنس نخ فرش و در نتیجه انواع جنس فرش ماشینی آشنا کنیم. ممکن است در ذهن داشته باشید که انواع مختلف فرش ماشینی با یکدیگر چه تفاوتی دارند. امروز ما میخواهیم جنس های مختلف فرش ماشینی را بررسی کنیم و شاید بتوانیم بسیاری از ابهامات شما برای خرید فرش را برطرف سازیم. با ما همراه باشید.
اگر چه سالیان سال است که فرش های ماشینی و دستبافت هر روز به یکدیگر شبیه تر و شبیه تر شده اند اما باید توجه داشته باشید که این دو نوع فرش دارای جنس نخ و نوع بافت کاملا متفاوتی هستند. همه ی ما می دانیم که در فرش های ماشینی بر خلاف فرش دستباف از الیاف مصنوعی استفاده می شود. البته امکان بافت فرش ماشینی با الیاف طبیعی نیز وجود دارد. اما این کار با مشکلات زیاد در مراحل تولید فرش روبروست.
علاوه بر این مشتریان فرش ماشینی عموما به دنبال خرید فرش ارزان با نقش و نگار زیبا هستند. بنابراین خرید فرش ارزان و همچنین تنوع نقش و رنگ دو عامل اصلی برای خرید فرش ماشینی به جای فرش دستباف میباشد. علاوه بر این با رشد تکنولوژی تولید فرش ماشینی امکان تولید فرش های ریزبافت با شانه و تراکم بالا که در سالهای قبل وجود نداشت، هم اکنون مهیا شده است.
وقتی صحبت از فرش با کیفیت ماشینی به میان می آید ، اولین و مهم ترین فاکتور تعیین کننده که البته بیشترین تاثیر را در قیمت فرش ماشینی دارد ، جنس نخ مورد استفاده در فرش است و از این میان جنس نخ خاب بیشترین تاثیر و تفاوت را ایجاد می کند.
الیاف و نخ به کار رفته در فرش دستباف به دلیل طبیعی بودن برای مردم آشناست و مردم کم و بیش از کیفیت آنها آگاهی دارند. اما جنس نخ به کار رفته در فرش ماشینی با توجه به تنوع زیاد آن و عدم آشنایی مردم با کیفیت آنها یکی از دغدغه های اصلی مردم هنگام تصمیم گیری برای خرید فرش ماشینی است. در این مقاله سعی داریم با دادن اطلاعات ساده در مورد انواع الیاف و نخی که جنس فرش را تشکیل می دهند، به شما یک مشاوره رایگان و مفید برای استفاده در هنگام خرید فرش ارائه دهیم.
دومین مورد در تعیین قیمت و کیفیت فرش ماشینی شانه و تراکم فرش است. البته وقتی تراکم فرش از یک حدی بالاتر می رود، کیفیت فرش در دسته بندی کیفیت ممتاز قرار می گیرد و افزایش شانه و تراکم بیشترین بر روی زیبایی و رخ فرش تاثیر می گذارد. در ادامه ابتدا به انواع جنس نخ خاب می پردازیم و سپس معرفی مختصری از شانه های فرش ماشینی ارائه خواهیم داد.
در فرش های ماشینی سه نوع نخ وجود دارد که شامل نخ خاب یا نخ زمینه ، نخ پود و نخ تار می شود. نخ خاب که نخ پرز هم نامیده می شود، همان نخی است که هنگام دست کشیدن روی فرش از نرمی و لطافت آن لذت می بریم. اما دیدن نخ تار و پود فرش کار آسانی نیست. در فرش های با شانه و تراکم پایین می توان با نگاه به پشت فرش تا حدودی آنها را دید اما در فرش های ریز بافت اینکار ممکن نیست. و برای دیدن تار و پود باید فرش را شکافت!
نخ تار یا نخ چله همان نخی است که اسلوب و زیربنای بافت فرش را شکل می دهد و در فرش دستباف نیز به همین شکل وجود دارد. در نخ تار فرش دستباف معمولا از جنس پنبه استفاده می شود و در فرش های نفیس و ریز بافت گاهی از ابریشم نیز استفاده می شود.
اما در فرش ماشینی پیش از این، از نخ پنبه ای یا همان چله به عنوان نخ تار استفاده می شده است. اما امروزه با ورود دستگاه های جدید و به دلیل تولید بالای این دستگاه ها و نیاز آنها به نخهای یکنواخت تر، از ترکیب پنبه – پلی استر به عنوان جنس نخ تار فرش استفاده می شود. متداول ترین نسبت کاربرد الیاف برای جنس تار فرش ، نسبت 20 (پنبه) به 80 (پلی استر) که در فرش های ریزباف تر ممکن است جنس نخ تار 100درصد پلی استر نیز باشد. این امر به دلیل افزایش تراکم گره ها و در فرش های با شانه بالاتر از نظر فنی نیاز است زیرا اصطکاک جنس پلی استر بسیار کمتر و در عوض یکنواختی آن بسیار بیشتر از پنبه است.
پود فرش، پس از اینکه نخهای خاب فرش روی نخ چله یا تار سوار شدند، اصطلاحا همان استحکام بخش نخهای خاب فرش است. بنابر این نقش پود در فرش یکی اتصال نخهای چله به یکدیگر و دیگری نگاه داشتن ریشه نخ خاب فرش است. جنس نخ پود تاثیر زیادی در استحکام عرضی فرش و همچنین جمع شدگی عرض فرش و یا به اصلاح آب رفتن فرش دارد. در حال حاضر مهمترین جنس هایی که در نخ پود فرش ماشینی به کار می روند ، نخ جوت ( کنف ) ، نخ پلی استر-پنبه و دست آخر نخ پلی استر فیلامنتی است.
در میان انواع سه گانه جنس پود فرش نخ جوت به دلیل ویژگیهایی از جمله استحکام بالا مقاومت در مقابل عواملی چون کپک و قارچ و… ، جذب رطوبت خوب و قیمت مناسبتر آن نسبت به دیگر الیاف، طرفدار بیشتری دارد. تولیدکنندگان تا جایی که امکان دارد از نخ جوت به عنوان پود فرش خود استفاده میکنند.
اما در فرشهای با شانه و تراکم بالا مثل فرش 1000 شانه ، فرش 1200 شانه و فرش 1500 شانه و… به دلیل ظرافت بالا و فشردگی زیاد نخهای تار، استفاده از نخ جوت با محدودیت هایی روبرو ست. به همین دلیل در اینگونه فرش ها از نخ پلی استر-پنبه (که در نخ تار هم کاربرد دارد) به عنوان نخ پود استفاده می شود. استفاده از نخهای پلی استر فیلامنتی بسیار اندک به چشم میخورد و علت آن این است ریشه فرشهایی که با این پودها تولید می شوند به دلیل ویژگی های این جنس نخ، به راحتی از چله فرش جدا می شوند.
نخ خاب بین سه نخ به کار رفته در فرش ماشینی اهمیت بیشتری دارد. به همین دلیل بهتر است از بهترین مواد موجود بافته شود تا کیفیت و ماندگاری فرش ماشینی را تضمین کند. از جمله نخ هایی که در نخ خاب به عنوان جنس اصلی فرش استفاده می شوند میتوان از نخ اکریلیک ، پلی استر ، پلی پروپیلن ، نایلون ، ویسکوز ریون ، پشم و اخیرا هم به صورت محدود نخ بامبو نام برد.
در حال حاضر در صنعت فرش ماشینی ایران ، بهترین جنس نخ فرش برای استفاده در زمینه و خاب از نظر ماندگاری و کیفیت، نخ آکرلیک هیت ست شده (تثبیت حرارتی شده) است. این جنس نخ به خاطر فرآیند هیت ستینگ دارای مقاومت زیادی است و دوام و طول عمر بالایی دارد. البته از معایب این نخ ها می توان به پرز دهی آن ها اشاره کرد. فرش پلی استر مشکل پرز فرش را ندارد و از درخشش و براقیت بیشتری نسبت به اکرلیک برخوردار است اما ایستایی و ثبات پایین تری نسبت به جنس نخ اکرلیک دارد.
پس از آنها الیاف پلی پروپیلن را می توان نام برد که از الیاف ضد حساسیت هستند که بیشتر برای تولید فرش های مدرن و فانتزی و البته فرش کودک استفاده دارند . این الیاف در واحد های ریسندگی خود ایران تولید می شود که باعث افتخار است.
علاوه بر اینها دو نام دیگر در میان انواج جنس نخ فرش ماشینی به گوش میخورد. نخ بی سی اف BCF یا فرش BCF که خودش یک نوع نخ نیست بلکه یک فرآیند است که معمولا بر روی نخ پلی پروپیلن انجام می شود و آن را قوام میبخشد. البته در سالهای اخیر نخ پلی استر BCF نیز وارد بازار شده است. دیگری نخ ورجین یا ورژن که زیر مجموعه پلی استر قرار میگیرد و به اصلاح به آن ” شبه اکرلیک ” نیز گفته می شود. فرش ورجین یا ورژن از نظر کیفیت یک پله پایین تر از اکرلیک و یک پله بالاتر از پلی استر معمولی قرار می گیرد. اگر نخ پلی استر از مواد مرغوب و درجه یک تهیه شود به آن ورجین یا ورژن گفته می شود. اما به الیاف پلی استر که از مواد ضایعات (بطری نوشابه و…) تهیه شود ریسایکل اطلاق می شود. به طور کلی انواع فرش پلی استر و فرش پلی پروپیلن ، در بازار و در میان کسبه و مردم به فرش مواد (دار) یا فرش پلاستیک! نیز مشهور است.
نخ ویسکوز ریون سنگین تر از دیگر الیاف نامبرده شده است و از استحکام کمتری نسبت به الیاف فوق برخوردار است. و خاصیت برگشت پذیری آن نیز کم است. تنها مزیت این نوع نخ را می توان براقیت و درخشندگی ویسکوز نسبت به دیگر الیاف دانست. ( در مورد جنس نایلون و پشم در فرش، به دلیل کم بودن کاربرد آنها بعدا بیشتر سخن خواهیم گفت. )
یکی دیگر از مهمترین تقسیمبندی انواع فرش ماشینی تقسیم بر اساس تعداد شانه و تراکم است. خوشبختانه از این نظر فرشهای ماشینی تنوع بسیار زیادی دارند. از جمله رایجترین انواع فرش ماشینی بر اساس تعداد شانه میتوان به فرشهای 500 شانه ، 700 شانه ، 1000 شانه ، 1200 شانه و 1500 شانه اشاره کرد. هر کدام از این فرشها میتوانند در تراکم های مختلفی نیز وجود داشته باشند. به عنوان مثال فرشهای 700 شانه میتوانند در تراکمهای 2550، 2700 و 3000 وجود داشته باشند در حالی که قابلیت سفارشیسازی نیز دارند.
پیشنهاد میکنیم برای آشنایی بیشتر با این مورد، مقاله ” شانه فرش ” را مطالعه کنید تا پیش از خرید فرش با آگاهی و اطلاعات بیشتری تصمیم گیری نمایید. علاوه بر این که می توانید مقاله ” تراکم فرش ” را مطالعه بفرمایید تا اطلاعات خود را در این باره تکمیل نمایید.
همه ی ما می دانیم که فرش های دستبافت از گره های کوچک دستان هنرمند فرش بافان عزیز میهن عزیزمان تهیه می شود اما کمتر کسی می داند که فرش های ماشینی چگونه بافته می شوند. یکی از مهمترین عواملی که بر جنس فرش ماشینی تاثیر میگذارد نوع جنس بافت آن هاست. در کارخانه های فرش برای بافت فرش ماشینی از تکنولوژی های و دستگاه های متنوعی استفاده می شود که بر کیفیت فرش بافته شده توسط آن کارخانه تاثیر به سزایی دارد. از این روست که فرش های یک کارخانه مرغوب تر از کارخانه ای دیگر است. دستگاه های بافنده ی فرش بصورت هر ساله و مدرن برای بافت فرش به کشور وارد می شوند و هرچه این دستگاه ها جدید تر باشند از کیفیت بافت بهتری نیز برخوردارند. از بهترین دستگاه های بافت فرش می توان دستگاه های بافنده ی واندویل (HCP , HCI) را نام برد.
از گذشته تا امروز، پشم متداولترین جنس برای بافت فرشهای دستباف بوده است. فرشهای ماشینی پشمی یکی از بادوام ترین انواع فرش ماشینی هستند که برای تولید آنها از نخهای پشمی استفاده میشود. به طور معمول برای تولید این فرشها پشم طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد. از همین رو فرشهای تهیه شده از پشم معمولاً بافت نرم و لطیفی دارند. این نوع فرش ماشینی، بهترین انتخاب برای کسانی است که درگیر حساسیت به فرش ماشینی هستند. این فرشها به راحتی گرد و غبار را به خود جذب نمیکنند. فرشهای پشمی به خاطر جذب گرما برای فضاهای سرامیک و سرد بسیار مناسب هستند. فرشهای ماشینی پشمی به راحتی لک نمیشود و در صورت کثیف شدن میتواند به سادگی آن را تمیز نمایید.
از آن جایی که این فرشها استحکام و دوام بالایی دارند، بهتر است که از آن برای مکانهای پر رفت و آمد استفاده نمایید. تنها مورد منع مصرف فرشهای پشمی را باید در مناطق مرطوب دانست. چراکه این فرشها استعداد نسبتا بالایی در جذب رطوبت و در نتیجه پوسیدگی دارند. از همین رو برای آب و هوای مرطوب و شرجی چندان مناسب نیستند. در اکثر مواقع برای تولید این فرشها از نخهای صد در صد پشم استفاده میشود. اما برخی از تولید کنندگان این نخها را با ترکیب نایلون و یا پلی پروپیلن نیز مورد استفاده قرار میدهند.
یکی از رایج ترین انواع فرشهای موجود در بازار فرشهای آکریلیک هستند. فرشهایی که معمولاً با الیاف ۱۰۰% اکریلیک تهیه نمیشوند و برای تولید آنها از نخهای جنس پشم و یا هر الیاف دیگری نیز استفاده میشود.ظاهر این فرشها بسیار نرم و محکم است. فرشهای آکریلیک به راحتی لکها را به خود جذب نمیکنند و مقاومت بالایی در برابر رطوبت، کپک و کمرنگ شدن دارند. مهم ترین موضوعی که لازم است در مورد این فرشها بدانید این است که فرشهای آکریلیک در برابر مواد شیمیایی قلیایی بسیار حساس هستند و برخورد چنین موادی به فرش موجب ایجاد لکههای قهوهای رنگ روی آن خواهد شد. بنابراین بهتر است از این جنس فرشها در برابر مواد شیمیایی محافظت نمایید.
بر اساس آنچه که در اینجا در مورد انواع جنس فرش بیان کردیم باید بگوییم که جنس نخ فرش و به ویژه جنس نخ خاب تاثیر بسیار زیادی در کیفیت و قیمت فرش دارد. به همین دلیل برای خرید فرش جنس خوب اطلاع داشتن از آن می تواند به ما کمک کند تا با توجه به بودجه خود بتوانیم تشخیص دهیم کدام فرش ماشینی برای ما مناسب است. بطور کلی ، فرش ماشینی جنس خوب فرشی است که از جنس اکرلیک هیت ست شده، با نخ تار و پود پلی استر و پنبه ، توسط دستگاه HCP , HCI تولید شده باشد. این توصیه به دلیل استحکام بالای این نخ و برگشت پذیری آن در مقابل فشار است. البته نخ اکرلیک در مقایسه با دیگر انواع فرش گرانتر است و به همین دلیل فرش اکرلیک قیمت بالاتری نسبت دیگر انواع فرش دارد.