انواع طرح فرش از نظر نوع نقوش به کار رفته در آن

فرش ایرانی یکی از شناخته شده ترین نمادهای فرهنگی و هنری ایران است که به دلیل تنوع و زیبایی خود، همواره مورد توجه و تحسین قرار گرفته است. طرح ها و نقوش به کار رفته در فرش های ایرانی، هر کدام بازتابی از تاریخ، فرهنگ و هنر این سرزمین هستند. در این مقاله ما ابتدا به بررسی جامع انواع طرح های فرش ایرانی از جهات گوناگون پرداخته و سپس انواع طرح فرش ایرانی از نظر نقوش به کار رفته آن را بیشتر مورد بازبینی قرار خواهیم داد.

انواع طرح فرش ایرانی از جهات گوناگون

انواع طرح فرش ایرانی بر اساس عوامل مختلفی دسته بندی می شوند که هر کدام از این دسته بندی ها به نحوی نشان دهنده هنر و فرهنگ غنی ایرانی است. این عوامل شامل نوع کاربرد، سبک طراحی، نوع نقوش به کار رفته و حتی منطقه جغرافیایی هستند.

انواع طرح فرش از نظر نوع کاربرد

فرش های ایرانی از نظر نوع کاربرد به دسته های مختلفی تقسیم می شوند. به عنوان مثال طراحان فرش برخی از این طرح ها را برای اتاق های پذیرایی طراحی کرده اند که معمولاً دارای طرح های مجلل و پیچیده ای هستند. در مقابل، فرش هایی که برای اتاق خواب یا آشپزخانه استفاده می شوند، ساده تر و با رنگ های ملایم تر طراحی می شوند.

انواع طرح فرش از نظر سبک طراحی

فرش های ایرانی از نظر سبک طراحی نیز به دو دسته اصلی کلاسیک و مدرن تقسیم می شوند. طرح های کلاسیک شامل نقوشی مانند شاه عباسی، بته جقه، لچک و ترنج و غیره هستند که ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران دارند. در مقابل، طرح های مدرن بیشتر به استفاده از الگوهای ساده و خطوط هندسی تمایل دارند که برای دکوراسیون های مدرن و مینیمال مناسب هستند.

انواع طرح فرش از نظر ساده و برجسته

فرش های ایرانی از نظر نوع بافت به دو دسته ساده و برجسته تقسیم می شوند. فرش های ساده دارای سطحی یکنواخت هستند، در حالی که فرش های برجسته با استفاده از تکنیک های خاصی بافته می شوند که به نقوش عمق و بعد بیشتری می بخشند. این نوع فرش ها به دلیل جلوه ویژه ای که دارند، معمولاً در مکان های خاص و مجلل استفاده می شوند.

انواع طرح فرش از نظر نام شهرها و مکان ها

طرح فرش هر منطقه جغرافیایی در ایران سبک و طرح خاص خود را در بافت فرش دارد. برای مثال، فرش های تبریز با نقوش دقیق و پرجزئیات معروف اند، در حالی که فرش های کاشان به خاطر رنگ های زنده و طرح های گلدانی شناخته می شوند. این تنوع در طرح ها نه تنها به دلیل تفاوت های جغرافیایی، بلکه به دلیل تأثیرات فرهنگی و تاریخی مختلف نیز هست.

انواع طرح فرش از نوع طرح ها و نقوش به کار رفته در آن

طرح ها و نقوش به کار رفته در فرش های ایرانی بسیار متنوع هستند. این نقوش می توانند شامل طرح های گیاهی، حیوانی، هندسی، و یا ترکیبی از این موارد باشند. هر کدام از این نقوش دارای معانی و مفاهیم خاصی هستند که به فرش زیبایی و ارزش افزوده می بخشند.

طرح فرش حاشیه دار

طرح حاشیه دار یکی از رایج ترین و سنتی ترین طرح ها در فرش های ایرانی است. حاشیه فرش قاب و یا کادری است که در دور تا دور فرش را احاطه می کند و به زمینه یا متن فرش نظم میبخشد. . این حاشیه ها معمولاً شامل نقوشی از گل ها، برگ ها، و خطوط اسلیمی هستند که به فرش جلوه ای منظم و متقارن می بخشند.

طرح فرش لچکی

طرح لچکی یکی دیگر از طرح های مشهور فرش ایرانی است که معمولاً در گوشه های فرش دیده به چشم می خورد. این طرح شامل نقوشی مثلثی شکل است که در چهار گوشه فرش قرار گرفته و به ایجاد تعادل و هماهنگی در طرح کلی فرش کمک می کند.

انواع طرح فرش ترنج دار

ترنج ها در فرش ایرانی، نقش های مرکزی و عمدتاً دایره یا بیضی شکلی هستند که در مرکز فرش قرار گرفته و معمولاً نقوشی از گل ها و برگ ها آن را احاطه کرده اند. طرح های فرش ترنج دار یکی از محبوب ترین و رایج ترین طرح ها در فرش های ایرانی است که به فرش شکوه و زیبایی خاصی می بخشد.

طرح فرش خشتی یا قابی

در تعریف و توصیف این طرح می توان گفت که طرح خشتی یا قابی شامل نقوشی است که به صورت قاب های جداگانه در سطح فرش بافته می شوند. هر قاب می تواند حاوی نقوش متفاوتی باشد، اما همه آن ها در کنار هم یک الگوی منسجم و هماهنگ را ایجاد می کنند. طرح های فرش خشتی به دلیل دقت و پیچیدگی در اجرا، از ارزش ویژه ای برخوردارند.

طرح فرش گلدانی

فرش گلدانی یکی از طرح های معروف و کلاسیک در فرش های ایرانی است که به تصویر گلدان هایی با گل های زیبا و متنوع می پردازد. این طرح به دلیل استفاده از رنگ های شاد و زنده، یکی از محبوب ترین طرح ها در میان فرش های ایرانی است.

انواع طرح فرش اسلیمی

طرح اسلیمی شامل نقوش پیچیده ای از گل و برگ ها است که به صورت متقارن و در هم تنیده در فرش بافته می شوند. این طرح یکی از پرکاربردترین طرح ها در فرش های ایرانی و همچنین سایر هنرهای دستی ایرانی است.

انواع طرح فرش افشان

طرح افشان نوعی از طرح فرش است که در آن نقوش به صورت پراکنده و بدون هیچ مرکزیتی در سراسر فرش بافته می شوند. انواع فرش طرح فرش افشان در میان خریداران فرش ماشینی و فرش دستباف ایرانی طرفداران زیادی دارند. این طرح به فرش جلوه ای پویا و زنده می بخشد و در میان فرش های ایرانی طرح و نقشی بسیار آشنا و پر کاربرد است. 

طرح فرش ماهی

طرح ماهی یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین طرح های فرش ایرانی است که به خاطر نقوش پیچیده و متقارن خود مشهور است. فرش ماهی یا ریزماهی یک از طرح های کلاسیک و پرطرفدار به ویژه در میان ساکنان غرب و شمال غرب ایران است. این طرح معمولاً شامل نقوشی هندسی مشهور به ماهی است که به صورت هماهنگ در سراسر فرش پخش شده اند.

طرح فرش شاه عباسی

طرح شاه عباسی یکی از معروف ترین طرح های فرش ایرانی است که به دوران صفویه بازمی گردد. این طرح معمولاً شامل گل های شاه عباسی و نقوش هندسی است که در سراسر فرش تکرار می شوند و به فرش جلوه ای سلطنتی می بخشند.

طرح فرش محراب

طرح محراب به نقوشی از محراب های مساجد اشاره دارد که معمولاً در فرش های اماکن مذهبی که به عنوان فرش مسجد و یا فرش نماز به چشم می خورد. این طرح یکی از مهم ترین و پرکاربردترین طرح ها در فرش های ایرانی است که به دلیل ارتباط آن با معماری مذهبی، دارای اهمیت ویژه ای است.

طرح فرش بته جقه

طرح بته جقه یکی از نقوش اصیل و سنتی ایرانی است که شامل نقوش کوچکی از بوته ها و برگ ها است. این طرح به خاطر نظم و تقارن خاصی که دارد، یکی از محبوب ترین طرح ها در فرش های ایرانی محسوب می شود.

طرح فرش شکارگاه

فرش شکارگاه به تصویر صحنه هایی از شکار حیوانات در طبیعت می پردازد. طرح فرش شکارگاه با استفاده از رنگ های زنده و جزئیات دقیق، یکی از زیباترین و پرجزئیات ترین طرح های فرش ایرانی است که نشان دهنده هنر و فرهنگ غنی این سرزمین است.

انواع طرح فرش هندسی

طرح های هندسی شامل نقوشی از اشکال هندسی مانند مربع ها، مستطیل ها، لوزی ها و غیره هستند که به صورت منظم و متقارن در فرش بافته می شوند. این طرح ها به دلیل سادگی و نظم خود، یکی از پرکاربردترین و محبوب ترین طرح ها در فرش های ایرانی هستند.

طرح فرش خرچنگی

طرح خرچنگی در فرش، به ترنج هایی با شکل قلاب مانند اطلاق می شود که بیشتر در قالی های جنوب ایران و منطقه قفقاز مشاهده می شود. این طرح با استفاده از نقوش اطراف خود به یک طرح خاص تبدیل شده و پیوند نزدیکی با طرح های گلدار دوره صفویه دارد. احتمال می رود که این طرح در نتیجه هندسی شدن نقوش گلدار دوره صفویه به وجود آمده باشد؛ جایی که بافندگان قفقازی با الهام از این طرح های پیچیده، آن ها را ساده تر کرده و با جزئیات کمتر در طرح های خود به کار برده اند.

طرح فرش واگیره ای یا بندی

طرح واگیره ای یا بندی شامل  معمولا شامل طرح و نقشهای ساده ای است که مدام در سراسر فرش تکرار می شوند. نقوش موجود در طرح های واگیره معمولا بر گرفته از آداب و رسوم و فرهنگ و باورهای مردم هر منطقه است. گاهی در فرش های واگیره ای از طرح و نقش های بسیار آشنا همچون بته جقه استفاده می شود.

نتیجه گیری

فرش های ایرانی با تنوع بالا در طرح ها و نقوش، بازتاب دهنده هنر و فرهنگ غنی این سرزمین هستند. انتخاب یک فرش مناسب نیازمند شناخت دقیق از انواع طرح ها و نقوش است. در این مقاله، سعی کردیم تا با بررسی جامع انواع طرح های فرش ایرانی، اطلاعات مفیدی برای شما فراهم کنیم. ما در مجموعه قالی کاشان : قالیکا می کوشیم تا با ارائه راهنمایی و شماوره علمی و اصولی به شما کمک کنیم که یک خرید بی دغدغه را تجربه کنید.