طرح های لچک ترنج (لچکی و ترنجی) چیست؟

طرح لچک و ترنج، طرحی است عمومی، معروف و زیبا و بسیار رایج در فرش ایران که از مکتب شاه عباسی به این سو در فرش بافی مناطق مختلف کشورمان کاربردهای زیادی داشته است. طرح‌های فرش ایران دارای دسته‌بندی‌های گوناگونی است که فرش ترنجی و لچک ترنج در این بین هم به لحاظ زیبایی و هم به لحاظ کثرت استفاده و تولید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه این مقاله همراه قالی کاشان باشید تا انتخاب بهتری داشته باشید.

لچک چیست؟

لچک در لغت به نام گوشه است که جایگاه قرارگیری آن در قسمت گوشه زمینه لچک ترنج است. به یک چهارم نقشه میانی با شکلی مشابه و یا اکثرا متفاوت با آن در چهار گوشه متن فرش در اصطلاح فرش بافان لچک می گویند و اگر این لچک ها توام با ترنج باشند طرح را لچک و ترنج می نامند. همچنین کلاله در بالا و پایین ترنج میانی غالبا دو سر ترنج بافته می شوند که در اصطلاح طراحان ، شمسه و یا کلاله نامیده می شوند . گاهی ممکن است این کلاله ها با تعداد زیاد تمامی محیط ترنج را در برگیرد.

ترنج فرش چیست؟

در فرهنگ نامه ی دهخدا “ترنج” نقش گلی بزرگ و مدور یا چندگوشه است که در مرکز قالی بافته می شود.در بخشی دیگر از دهخدا از عبارت “ترنج زر” کنایه از آفتاب عالم تاب است. در فرهنگ عمید هم به مفاهیمی با همین محتوا اشاره شده است،با این تفاوت که فرهنگ عمید به استفاده “ترنج” در تذهیب نیز اشاره کرده است. نقش ترنج یا ترنج فرش یا شمسه ی فرش ،به نقشی گفته می شود که به طور معمول در قسمت مرکزی فرش قرار دارد. ترنج می تواند دایره،بیضی ،لوزی و چارگوش ،بادامی شکل یا چند پر باشد. اندازه ی ترنج در فرش های نقاط مختلف متفاوت است. ترنج در فرش های بافت تبریز،هریس و مشهد،بزرگ و در فرش های مناطقی مثل : اصفهان،کاشان،نائین و آباده ابعاد ترنج کوچکتر است.

طرح لچک و ترنج 

طرح لچک و ترنج خود به زیر شاخه های دیگری تبدیل می شود. به عبارت دیگر طرح های دیگری وجود دارد که از طرح لچک و ترنج ایده می گیرند اما تفاوت هایی با هم دارند که می توان به طرح های لچک دار، طرح های لچک و ترنج ساده، طرح های ترنج دار، طرح های لچکی، طرح های لچک ترنج با زمینه ساده و …. اشاره کرد که هر کدام ویژگی های منحصر به فردی دارند. به عنوان مثال طرح های ترنج دار یکی از طرح هایی می باشند که تنها عنصر ترنج در ساختار و نقش آن ها استفاده شده است و عاری از لچک می باشد. ترنج به کار رفته در این نوع نقش می تواند ساده باشد و همچنین بر اساس شکل های هندسی مختلف ایجاد شده باشد. طرح ترنجی طره دار نمونه دیگری از نقش های لچک و ترنج می باشد که طره اطراف نقش داخلی و زمینه آن را می پوشاند

انواع لچک ها :
_لچک تو در تو : همچون  ترنج کاسه نیم کاسه از چند حاشیه ترکیب شده یا چند لچک کنار هم بوجود می آید.
_ لچک متداخل: لچکی که نقش آن به نقش زمینه فرش برسه و در فضای زمینه فرش ادامه داشته باشد.
_ لچک طره ای : لچکی که در آن لچک های حاشیه فرش به شکل طره به هم متصل شده باشند گویند.
_ لچک چهار ترنج : همان لچک اولیه است که یک چهارم ترنج مرکزی است.

کلام آخر

طرح لچک ترنج در فرش های ایرانی را می‌توان پاره ای از باغ دانست که یکی از آبگیرها و چهار گوشه از چهار آبگیر جوانب آن را از بقیه‌شان جدا کرده است. به این ترتیب ترنج رایج در فرش‌های لچک ترنج آبگیر یا حوضی است که با چهار باغچه احاطه شده است. در برخی از طرح های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی به دو یا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی (بیشتر در شکل های هندسی) و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله های منظم دیده می شود .