فرش طرح دستبافت ؛ هنر اصیل برای سلیقه های خاص
وقتی حرف از دکوراسیون خونه به میون میاد ، فرش یکی از اون چیزاییه که هم چشم نوازه ، هم حس و حال فضا رو به کل عوض می کنه. اما برای اونایی که دنبال یه ترکیب جذاب از زیبایی ، اصالت و قیمت مناسب هستن ، فرش طرح دستباف یه انتخاب هوشمندانه ست. چرا ؟ چون ظاهرش کاملاً به فرش دستباف شباهت داره ، اما قیمتش خیلی اقتصادی تره. یعنی یه جورایی می تونید هم زمان هم لوکس باشید ، هم منطقی خرج کنید !
حالا اگه شما هم از اون دسته آدم هایی هستین که دوست دارن با یه فرش شیک و خاص فضای خونشون رو متحول کنن ، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده. قراره با هم بریم سراغ اینکه اصلاً فرش طرح دستباف چیه ، چرا محبوبه ، چه مدل هایی داره ، چه نکاتی موقع خریدش باید در نظر بگیریم و کلی چیز دیگه که می تونه حسابی کمکتون کنه یه انتخاب عالی داشته باشید.
فرش ماشینی طرح دستباف چیست ؟
احتمالاً شما هم موقع گشت و گذار توی فروشگاه های فرش یا حتی سرچ های اینترنتی ، به اسم فرش ماشینی طرح دستباف برخورده اید. یه جور فرشه که از لحاظ ظاهر و طرح ، حسابی شبیه فرش های دستباف سنتیه ، اما با دستگاه های پیشرفته توی کارخانه ها بافته می شه. این یعنی یه ظاهر اصیل دارید ، با قیمت مناسب تر و دسترسی راحت تر.
مثلاً دو مدل خیلی معروف از این نوع فرش ، فرش طرح دستباف کاشان و فرش طرح دستباف قرمز هستن. هرکدوم با یه طرح و رنگ خاص ، اما همگی با اون حس و حال اصیل ایرانی که توی نگاه اول دل رو می برن.
بعضیا می پرسن که خب فرقش دقیقاً با فرش دستباف چیه ؟ جواب ساده ست : توی نوع بافته شدنه. فرش های طرح دستباف با ماشین بافته می شن ، در حالی که فرش های دستباف با دست و به صورت کاملاً سنتی تولید می شن. ولی از لحاظ ظاهری ، گاهی تشخیصشون از هم خیلی سخته.
نگاهی کوتاه به تاریخچه فرش دستباف در ایران
راستش رو بخواین ، تاریخچه فرش دستباف توی ایران اون قدر عمیق و پرماجراست که اگه بخوایم کامل بگیم ، خودش یه مقاله جدا می طلبه ! اما خلاصه اش اینه که فرش دستباف ایرانی یه چیزی بیشتر از یه زیراندازه ؛ این یه تیکه هنره که از دل تاریخ و فرهنگ ما بیرون اومده.
طبق اسناد تاریخی ، فرش بافی توی ایران برمی گرده به دوره ساسانیان و حتی قبل ترش ! بعضی متون تاریخی مثل کتاب هایی که درباره کوروش کبیر نوشته شدن ، از استفاده ایرانی ها از قالی و هنر قالی بافی صحبت می کنن.
حالا چرا اینقدر این قضیه مهمه ؟ چون توی دنیا ، وقتی اسم فرش دستباف میاد ، همه ناخودآگاه یاد ایران می افتن. این فرش ها نه تنها توی خونه های ایرانی ، بلکه توی کاخ ها و موزه های بزرگ دنیا هم جا دارن.
تو چند سال اخیر ، شهرهایی مثل اصفهان و تبریز توی تولید و حتی صادرات فرش دستباف ، گل سرسبد بودن. بیشتر فرش هایی که طرحشون روی فرش های ماشینی هم استفاده می شه ، از همین مناطق الهام گرفتن. جالبه بدونید که هنوزم بافت خیلی از این فرش ها با همون سبک و سیاق سنتی ، یعنی با گره های فارسی یا ترکی انجام می شه.
به زبان ساده ، فرش دستباف مثل یه داستان مصور از فرهنگ و سلیقه ایرانیه. هر نقش و نگارش حرفی برای گفتن داره. شاید واسه همینه که هنوزم خیلی ها فرش دستباف رو نه فقط یه وسیله ، بلکه یه سرمایه گذاری می دونن.
پنج نکته مهم برای خرید فرش طرح دستباف
اگه تصمیم گرفتین برای خونه تون فرش طرح دستباف بخرید ، خوبه که چند تا نکته رو بدونید تا خریدتون واقعا همون چیزی بشه که انتظارشو دارین. این نکته ها کمک می کنن بتونید فرق یه فرش باکیفیت رو از یه نمونه معمولی تشخیص بدین و بعداً از خریدتون کاملاً راضی باشید.
اول از همه ، پرزهای فرش رو لمس کنید. فرش های طرح دستباف باکیفیت ، پرزهای نرم و منعطفی دارن. وقتی با دست روی سطحش بکشین ، این نرمی حس می شه و کاملاً متوجه تفاوتش با مدل های بی کیفیت تر می شین.
دوم اینکه به تراکم بافت فرش دقت کنین. این نوع فرش ها معمولاً تار و پود فشرده و نزدیکی دارن ، که باعث می شه هم موندگاری شون بیشتر بشه ، هم ظاهرشون خوش فرم تر به نظر بیاد. مثلاً وقتی از یه زاویه به فرش نگاه می کنین ، یه جور درخشندگی خاص می بینین که خیلی چشم نوازه.
سوم ، به تقارن نقش و نگارها توجه داشته باشین. یکی از ویژگی های مهم فرش های طرح دستباف اینه که نقش ها کاملاً قرینه هستن ، یعنی اگه فرش رو از وسط تا بزنین ، دو طرف تقریباً یکیه.
چهارمین نکته ، مربوط به جلوه فرش از دور و نزدیکه. فرش طرح دستباف خوب ، چه وقتی از نزدیک نگاهش می کنید و چه از چند متر دورتر ، جلوه و زیبایی خاص خودش رو داره. انگار یه نقاشی کلاسیکه که از هر زاویه ای جذابه.
و آخرین نکته اینه که در بیشتر مدل های باکیفیت ، از نخ هایی مثل ابریشم مصنوعی یا ابریشم طبیعی استفاده شده. این نخ ها باعث می شن فرش براق تر و شیک تر به نظر برسه.
انواع فرش های ماشینی طرح دستباف از نظر طرح
دنیای فرش های ماشینی طرح دستباف اون قدر متنوعه که اگه فقط یه نگاه به مدل ها بندازید ، ممکنه انتخاب براتون سخت شه ! برای اینکه راحت تر بتونین تصمیم بگیرین ، بهتره با معروف ترین طرح هایی که تو این نوع فرش ها استفاده می شن آشنا بشید.
فرش طرح دستباف شاه عباسی :
اولین طرحی که باید بشناسین ، طرح شاه عباسیه. اسم این طرح از گل معروف شاه عباسی گرفته شده که شبیه نیلوفر آبیه. توی همه مدل هایی که تو این گروه هستن ، این گل محور اصلی طرحه.
از زیرمجموعه های پرطرفدارش می شه به مدل هایی مثل :
طرح افشان شاه عباسی ، لچک ترنج شاه عباسی ، شاه عباسی شیخ صفی ، شاه عباسی درختی ، شاه عباسی جانوری و… اشاره کرد.
این طرح ها معمولاً ترکیبی از اصالت و شلوغی خوشایند دارن که توی هر دکوراسیونی جلوه خاصی پیدا می کنن.
طرح های بته ای (بته جقه) :
اگه دنبال طرح های سنتی تر هستین ، بته جقه یه انتخاب جذابه. این طرح ها شامل بته های سرکج هستن که تو اندازه ها و فرم های مختلف توی فرش تکرار می شن.
از معروف ترین مدل های بته ای می تونیم به بته لچک ترنج ، بته بادامی ، بته شاخ گوزن ، بته قلمکار ، بته کردستانی ، بته افشاری و خیلی مدل دیگه اشاره کنیم.
راستی تا حالا دقت کردین بعضی از این بته ها خیلی شبیه طرح های پارچه های ترمه ان ؟ اینم از همون الهامات سنتی و قدیمیه که هنوز هم کلی طرفدار داره.
طرح آثار باستانی و ابنیه اسلامی :
اینجا دیگه وارد یه دنیای خاص می شیم ! بعضی فرش ها از نقوش بناها و معماری های تاریخی الهام می گیرن ؛ چیزایی مثل کاشی کاری های مساجد ، ستون ها و طاق های معروف.
مثلاً طرح هایی هستن که برگرفته از تخت جمشید ، طاق بستان ، ایوان مداین یا طاق کسری ، مسجد شیخ لطف الله یا حتی گنبد قابوس هستن.
این مدل فرش ها برای کسایی که دنبال یه اثر هنری-فرهنگی واقعی برای خونه شون هستن ، بی نظیرن.
طرح اسلیمی :
از اون طرح هایی که هیچ وقت قدیمی نمی شن ، طرح اسلیمیه. این طرح بیشتر شامل شاخه های چرخان و پیچیده ست که وسطش با برگ ها پر شده. معروف ترین مدلش «اسلیمی دهان اژدر» نام داره که خودش دنیایی از جزئیاته !
مدل های دیگه اش هم هستن مثل اسلیمی لچک ترنج ، اسلیمی ماری ، بندی و… که هرکدوم برای یه فضای خاص مناسب ان. مثلاً اگه دکوراسیون تون رسمی و سنگینه ، اسلیمی انتخاب خیلی خوبی می تونه باشه.
طرح افشان :
اگه طرفدار طرح هایی هستین که خیلی شلوغ نیستن ولی در عین حال پر از جزئیاتن ، طرح افشان گزینه ی خوبیه. اسمش خودش همه چی رو می گه ! گل و برگ و نقش های ریز تو کل زمینه فرش پخش شدن ؛ یعنی خبری از مرکز مشخص یا تقارن سفت وسخت نیست.
نکته جالب در مورد این طرح اینه که وقتی نگاهش می کنی ، حس می کنی طراحش اصلاً قلم رو از روی کاغذ برنداشته. همه اجزا به هم وصله ، انگار یه نقاشی زنده ست. مدل های معروفش هم شامل افشان ختایی ، دسته گلی ، افشان حیوان دار و ترنجی می شن. واقعاً هم زیبان !
طرح های اقتباسی :
بعضی وقتا طراحا از فرش های مناطق مرزی یا حتی فرش های کشورهای همسایه مثل آذربایجان ، ترکیه یا ارمنستان الهام می گیرن و یه چیز جدید خلق می کنن. به این می گن طرح های اقتباسی.
مثلاً طرح هایی مثل قفقازی یا گوبلنی از این دسته ان. این مدل ها ، هم حس سنتی دارن هم یه جور تازگی. اگه دنبال یه فرش خاص می گردید که شبیه بقیه نباشه ، اینا رو از دست ندید.
طرح های قابی (خشتی) :
طرح خشتی یا قابی یه سبک سنتیه که هنوزم کلی طرفدار داره. تو این طرح ، زمینه فرش به خشت های (یا همون قاب های) کوچیک تقسیم می شه که هر قاب ، طرح و نقش خودش رو داره. این قابا ممکنه مربع ، لوزی یا حتی ترکیبی باشن.
تو هر کدوم از این قابا ، می تونه یه گل ، یه درخت ، یه پرنده یا حتی گلدون باشه. همه این قاب ها کنار هم ، یه ترکیب منظم و پرجزئیات رو می سازن که دیدنش خسته کننده نمی شه. از معروف ترین مدل هاش می شه به طرح خشتی ستونی ، قابی قرآنی کرمان و قابی اسلیمی اشاره کرد.
طرح های ایلی و عشایری :
بافت این نوع فرش ها یه داستان دیگه ست ! طرح های ایلی و عشایری بیشتر بر اساس ذهن و ذوق قالیباف بافته می شن. یعنی نقشه ندارن و بر اساس حافظه و تجربه شکل می گیرن. به همین دلیل هم هر فرشش یه حس و حال خاص و منحصربه فرد داره.
این طرح ها بیشتر شامل نقش های ساده ولی پرمعنی هستن. مثلاً درخت ، حیوانات ، نمادهای قبیله ای یا خط های شکسته. اگه دنبال یه فرش با حال و هوای سنتی تر هستین که شبیه آثار هنری باشه ، این دسته خیلی براتون جذابه.
طرح های تلفیقی :
بعضی وقتا طراحا تصمیم می گیرن چند تا طرح مختلف رو با هم ترکیب کنن. مثلاً یه کمی از طرح افشان ، یه ذره از گل فرنگ ، یه خشت کوچیک وسط ، و کلی نقش خلاقانه ی دیگه. به اینا می گن طرح های تلفیقی.
همه ی این طرح ها حاصل تجربه و سلیقه ی طراحان فرش ان. بعضی از این ترکیب ها اون قدر خوب از آب دراومدن که خودشون تبدیل به یه سبک مستقل شدن. اگه دنبال چیزی خاص و متفاوت هستین که با هیچ فرش دیگه ای یکی نباشه ، این طرح ها برای شما مناسب ان.
طرح های واگیره ای :
تا حالا شده یه فرش ببینین که یه تکه طرح کوچیک ، بارها و بارها توی کل فرش تکرار شده باشه ؟ این همون طرح واگیره ایه. یعنی یه نقشه ی کوچیک به عنوان پایه طراحی انتخاب می شه و بعد اون رو هم در عرض ، هم در طول فرش تکرار می کنن.
این تکرار باعث می شه یه الگوی منظم و چشم نواز شکل بگیره. خیلی از طرح های سنتی مثل ماهی یا ختایی به همین صورت واگیره ای بافته می شن. ضمن اینکه چون ساختار منظمی دارن ، خیلی خوب با دکوراسیون های کلاسیک جور درمیاد.
طرح های ترکمن :
اگه دنبال طرح هایی با حال و هوای شرقی تر و ساده تر هستید ، طرح ترکمن می تونه گزینه مناسبی باشه. این طرح ها معمولاً بدون نقشه بافته می شن و کاملاً ذهنی ان.
از ویژگی هاش هم می شه به خطوط شکسته و هندسی اشاره کرد. مدل هایی مثل آخال ، چهار قاب ، شانه ای یا خورجینی از معروف ترین نمونه هاشن. این طرح ها بیشتر توی مناطق شمال شرق ایران بافته می شن و حس بومی قشنگی دارن.
طرح های درختی :
همون طور که از اسمش پیداست ، طرح درختی الهام گرفته از طبیعته. یعنی پره از تصویر درختا ، شاخه ها ، برگ ها و گاهی حتی پرنده هایی که لابه لای اون ها نشستن. تو این سبک از طرح ، انگار یه باغ کوچیک رو انداختن وسط خونه تون !
نکته جالب اینجاست که این طرحا سعی می کنن واقعیت طبیعت رو حفظ کنن. یعنی درختا طبیعی به نظر میان و یه جور حس زنده بودن دارن. برای کسایی که دنبال آرامش و زیبایی طبیعین ، طرح درختی یه انتخاب دل انگیزه.
طرح شکارگاهی :
طرح شکارگاهی یه جور داستان گویی تصویریه. تو این فرش ها معمولاً صحنه هایی از شکار دیده می شه ؛ مثلاً یه سوار با تیر و کمان در حال شکار ، یا حیواناتی که در حال دویدنن. همه چی پر از حرکت و زندگیه.
مدل هایی مثل شکارگاه سراسری ، شکارگاه قابی و درختی از انواع پرطرفدار این دسته هستن. این فرش ها بیشتر شبیه یه تابلوی نقاشی داستانی هستن تا یه کف پوش معمولی ! برای اتاق هایی که نیاز به یه عنصر خاص دارن ، اینا خیلی خوب جواب می دن.
طرح های گل فرنگ :
اگه اهل رنگ و لعاب هستین ، این یکی حسابی به دلتون می شینه ! طرح گل فرنگ پر از گل های رنگی مثل رز و لاله ست ، با رنگ های شاد مثل قرمز ، زرد ، آبی و صورتی. حتی گلدون های فرنگی هم بعضی وقتا توی طراحی دیده می شن.
مدل های معروفی مثل گل و بلبل ، افشان گل فرنگ و دسته گلی توی این گروه قرار می گیرن. این طرحا معمولاً توی دکوراسیون های روشن و شاد خیلی خوب خودشونو نشون می دن.
طرح های گلدانی :
همون طور که از اسمش مشخصه ، توی این طرح ، گلدون عنصر اصلیه. ممکنه یه گلدون بزرگ با شاخه های پرگل وسط فرش باشه ، یا چندتا گلدون کوچیک به شکل متقارن توی زمینه فرش چیده شده باشن.
این طرحا خیلی قشنگ و منظم هستن ، طوری که تو همون نگاه اول حسابی دل می برن. از مدل های معروفش می شه به گلدانی ختایی ، محرابی ، دوطرفه و تکراری اشاره کرد.
طرح ماهی در هم :
طرح ماهی در هم از اون سبکای اصیله که اسمش با فرش دستباف ایرانی گره خورده. توی این طرح ، یه نگاره کوچیک که شبیه ماهیه ، بارها و بارها توی فرش تکرار می شه و یه ریتم منظم می سازه.
این طرح معمولاً به صورت واگیره ای بافته می شه ، یعنی نقش ماهی هم در طول و هم در عرض فرش تکرار می شه. سادگی در عین ظرافتش باعث شده یکی از پرطرفدارترین طرحا باشه.
طرح های محرابی :
طرح محرابی ، تو بعضی مناطق ایران به اسم قلمدانی هم شناخته می شه. توی این سبک ، یه بخش از نقشه در طول فرش چند بار تکرار می شه و هر ردیف از عرض ، یه طرح خاص داره.
مدل هایی مثل قلمدانی گل ریز با زمینه یک رنگ یا بته با زمینه الوان توی این گروه هستن. این طرحا یه نظم خاص دارن که خیلی برای محیط های رسمی و سنتی مناسبه.
طرح های هندسی :
اگه از طرفدارای طرح های مدرن تر هستین ولی همچنان به اصالت هم علاقه دارین ، طرح های هندسی می تونن انتخاب خوبی باشن. این طرح ها از اشکال زاویه دار مثل مربع ، مثلث و خطوط شکسته ساخته شدن ، خبری از منحنی و قوس نیست.
مدل هایی مثل ترنج دار ، قابی ، خاتم شیرازی یا کف ساده از زیرمجموعه های این طرح هستن. این فرش ها توی خونه هایی با دکوراسیون مدرن و مینیمال ، حسابی به چشم میان.
عوامل موثر بر قیمت فرش طرح دستباف
حالا که کلی از طرح ها گفتیم ، ممکنه براتون سوال بشه که چی روی قیمت این فرش ها تاثیر می ذاره ؟ واقعیتش اینه که چندتا فاکتور مهم هست که قیمت نهایی فرش طرح دستباف رو بالا یا پایین می بره :
- سایز فرش : خب معلومه ، هرچی بزرگ تر ، قیمت بیشتر !
- تراکم و شانه : فرش های با تراکم بالا (مثل 1500 شانه) معمولاً ظریف تر و گرون تر هستن.
- جنس نخ : نخ هایی مثل اکریلیک ، پلی استر یا BCF توی قیمت تاثیر زیادی دارن. بین اینا ، اکریلیک کیفیت بالاتری داره.
- طرح فرش : طرح های خاص تر و پیچیده تر قیمت بالاتری دارن.
- ریشه و تاروپود : اگه از نخ باکیفیت باشن ، هم عمر فرش بیشتره ، هم قیمت.
پس اگه دنبال خریدی هوشمندانه اید ، حتماً به همه این موارد دقت کنین.
قالی دستبافت یک سرمایه گذاری ایده آل
بذارید یه واقعیت رو رک بگم : بیشتر آدما دوست ندارن پولشونو پای چیزایی بدن که فقط مصرفی ان و بعد چند وقت بی ارزش می شن. خب حق هم دارن ! اگه قراره پول خرج کنیم ، بهتره یه چیزی بخریم که توی آینده هم برامون ارزش داشته باشه.
فرش دستباف دقیقاً همینطوریه. چون با دست بافته می شه و هنر ناب توش جریان داره ، با گذر زمان نه تنها ارزون نمی شه ، بلکه ارزشش بیشتر هم می شه. مثل طلا یا آثار هنری. فقط باید مراقبش باشین و درست نگهداری کنین.
یه نکته مهم : اگه فرش دستباف رو فقط واسه زیباییش می خواین و نمی خواین پا بخوره ، بهتره اون رو به شکل تابلوفرش بخرین. اما اگه قصد استفاده دارین ، حتماً از مدل های «پاخور» استفاده کنین که برای مصرف روزمره مناسب ترن.
سخن پایانی
خب ، توی این مقاله سعی کردیم یه نگاه جامع و خودمونی به دنیای فرش های طرح دستباف داشته باشیم. از اینکه اصلاً چی هستن ، چرا محبوبن ، تا اینکه چجوری باید بخریم و چه مدل هایی دارن براتون گفتیم.
اگه تا الان تصمیم گرفتین یه فرش طرح دستباف بخرید ، دیگه وقتشه ! توی سایت قالی کاشان کلی مدل مختلف هست که می تونین راحت و آنلاین ببینین ، با مشاورا صحبت کنین و با خیال راحت خرید کنین.
ارسال رایگان ، ضمانت مرجوعی ۳۶ ماهه و مشاوره حرفه ای فقط یه کلیک با شما فاصله داره 😉
اشتراک گذاری
