فرش یزد ؛ میراثی ماندگار از دل کویر
فرش دستباف ایرانی همیشه یه چیزی بیشتر از یه زیراندازه ؛ ترکیبیه از هنر ، فرهنگ و تاریخ . توی این بین ، فرش یزد جای خاصی داره . چرا ؟ چون هم دوام بالایی داره ، هم طرح هاش اصیله و هم قیمتش نسبت به خیلی از فرش های دیگه ، منصفانه تره . تو این مقاله قراره با هم بریم سراغ همه چیز درباره ی قالی یزدی . از گذشته اش گرفته تا طرح ها و رنگ هاش ، حتی تفاوتش با قالی شهرهای دیگه . خلاصه که اگه دنبال یه فرش با اصالت و موندگار می گردی ، تا آخر با ما بمون .
پیشینه تاریخی فرش یزد
قالی بافی تو یزد ، یه شغل ساده نیست ؛ یه میراث واقعیه که نسل به نسل منتقل شده .
اگه تاریخ قالی یزد رو ورق بزنیم ، به چیزای جالبی می رسیم . مثلاً سیسیل ادواردز ، یکی از پژوهشگرای معروف حوزه فرش ، تو کتاب «قالی ایران» درباره ی قالی یزدی این طور نوشته که : «این فرش ها جنس شون خیلی خالصه . چون برخلاف فرش کرمان ، توی بافتشون از گره جفتی به ندرت استفاده می شه» . همین باعث می شه که فرش یزدی هم متراکم تر باشه ، هم عمر بیشتری داشته باشه .
حتی تو یه گزارش سری که کمپانی هند شرقی تو سال ۱۸۰۱ میلادی منتشر کرده ، اسم یزد کنار شهرهایی مثل کاشان و طبس به عنوان مراکز مهم قالی بافی ایران اومده . این یعنی از همون دوران قاجار ، یزد یکی از قطب های اصلی قالی ایران بوده .
یه نکته جالب دیگه اینه که بعضیا می گن قالی بافی از کرمان وارد یزد شده . اما منابع معتبرتر نشون می ده که یزدی ها قبل از ورود کرمانی ها ، خودشون تو این زمینه فعال بودن . یه فرق بزرگ هم اینه که یزدی ها خیلی کم از بافت جفتی استفاده می کردن ، که این باعث شده فرش هاشون کیفیت بهتری داشته باشه .
ساختار قالی یزدی
قالی های یزد مثل خودشون ، ساده ، بی ادعا و در عین حال محکم و با اصالتن .
فرش یزدی معمولاً روی دار عمودی بافته می شه . گره هایی که توش استفاده می شن ، از نوع نامتقارن فارسی ان و از دو پود برای استحکام بیشترش استفاده می کنن . این یعنی قالی های یزدی از نظر دوام چیزی کم ندارن .
حالا یه تفاوت مهم این وسط هست . تراکم گره ها توی فرش یزد نسبت به فرش هایی مثل فرش اصفهان کمتره ، ولی در عوض پرزهاش نرم تر و بلندتره . همین باعث می شه وقتی پا می ذاری روش ، حس راحتی خاصی بهت بده . برای خونه هایی که فرش قراره توش استفاده بشه ، این نرمی یه امتیاز خیلی بزرگه .
طرح ها و نگاره های فرش یزد
اگه یه نگاهی به طرح های قالی یزدی بندازیم ، با یه دنیا داستان روبه رو می شیم .
طرح های قدیمی فرش های یزد بیشتر هراتی و چهارخانه بودن . اما از وقتی که نقشه های قالی کرمان وارد بافت قالی یزد شد ، تنوع طرح ها بیشتر شد . حالا دیگه می شه توی فرش یزد طرح هایی رو دید که الهام گرفته از اصفهان ، کاشان و تبریز هستن .
اما چیزی که قالی یزد رو خاص می کنه ، اینه که با همه ی این الهام گیری ها ، هنوز اصالت خودش رو حفظ کرده . مثلاً بعضی از طرح هاش ، باغ هایی رو نشون می دن که تداعی کننده ی «باغ بهشت» هستن . البته این طرح ها ساده شده ی همون باغ های ایرانی ان که توی داستان هایی مثل «خسرو و شیرین» بهشون اشاره شده .
یه مثال جالب هم اینه که بعضی از نگاره های داخل خشت های قالی یزد ، با اینکه شبیه قالی های بختیاری هستن ، ولی برگرفته از فرهنگ محلی یزد طراحی شدن . این یعنی هنر قالی بافی یزد یه شخصیت مستقل داره ، نه یه کپی از جاهای دیگه .
اصول رنگ بندی در فرش یزد
رنگ فرش فقط یه انتخاب سلیقه ای نیست ، بخش بزرگی از هویت فرشه .
فرش یزد معمولاً رنگ های تیره تری داره . رنگ هایی مثل سرمه ای ، لاکی ، قهوه ای سوخته ، زرشکی و خاکی بین بافنده های یزدی خیلی رایجن . این رنگ ها هم به اقلیم کویری یزد می خورن ، هم به معماری سنتی خونه ها . مثلاً یه فرش سرمه ای با طرح سنتی ، توی یه خونه ی آجری یزدی می تونه حسابی به چشم بیاد .
یه چیزی هم که شاید بدونید یا نه ، اینه که استفاده از رنگ های طبیعی و گیاهی هنوز هم توی بعضی از کارگاه های فرش بافی یزد رایجه . همین باعث می شه فرش هاشون علاوه بر زیبایی ، سالم تر و بدون حساسیت باشن .
مقایسه فرش یزد با دیگر قالی های ایرانی
حالا فرش یزد در مقایسه با فرش های شهرهای دیگه چه ویژگی هایی داره ؟
اول از همه ، باید گفت فرش یزدی نسبت به فرش کاشان یا فرش کرمان یه کم ساده تره . ولی از اون طرف ، ضخامت بیشتری داره و برای استفاده ی روزمره بهتر جواب می ده . این یعنی اگه یه خانواده بخواد یه فرش محکم و با دوام برای اتاق پذیرایی ش بخره ، قالی یزدی یه گزینه ی درجه یکه .
در حالی که فرش اصفهان با ریزه کاری ها و ظرافت خاصش معروفه ، قالی یزد بیشتر روی انسجام طرح ها تمرکز داره . اینطوری ، وقتی نگاهش می کنی ، یه حس منظم و قوی بهت منتقل می شه .
تأثیر زیلو و دیگر بافته های یزدی بر قالی یزد
قالی فقط یکی از هنرهای بافتنی یزده ؛ این شهر کلی بافته ی دیگه هم داره که روی فرشاش تاثیر گذاشته .
یکی از معروف ترین بافته های یزد ، زیلو هست . یه زیرانداز قدیمی که با نخ های سفید و آبی بافته می شه و بیشتر توی مساجد و زیارتگاه ها استفاده می شده . شاید برات جالب باشه بدونی که خیلی از الگوهای هندسی ای که توی زیلوها به کار رفته ، توی فرش های یزدی هم دیده می شن .
این یعنی هنرمندای یزدی ، حتی توی هنرهایی مثل زیلوبافی هم تاثیرگذار بودن و این تأثیر به مرور وارد قالی هاشون شده . نتیجه اش هم فرش هایی با طراحی خاص و منحصربه فرده .
فرش یزد امروز
با اینکه فرش ماشینی تو سال های اخیر بازارو گرفته ، اما قالی دستباف یزد هنوزم پرطرفداره .
الان تو استان یزد حدود ۷۰ هزار بافنده ی بالقوه فعالیت می کنن . خیلی هاشون توی خونه ها ، یا کارگاه های کوچیک قالی بافی می کنن . این یعنی هنر قالی بافی هنوزم توی زندگی مردم یزد زنده س و نفس می کشه .
تو دهه های اخیر هم طراحی فرش های یزد یه تغییراتی کرده . طرح هایی که حالا می بینیم ، خیلی وقتا شبیه فرش های تبریز یا اصفهان هستن . این نشون می ده که بافنده های یزدی دنبال سلیقه های جدید بازار هم هستن و فقط به طرح های سنتی محدود نمی شن .
جمع بندی ؛ چرا فرش یزد انتخابی هوشمندانه است ؟
حالا چرا باید سراغ فرش یزد رفت ؟ جوابش خیلی ساده س .
اگه دنبال یه فرش با قیمت مناسب ، طرح های اصیل ، رنگ بندی سنتی و در عین حال راحت و بادوام می گردی ، قالی یزد می تونه بهترین انتخابت باشه . هم به خاطر ضخامتش ، هم لطافتش ، هم اینکه نسبت به فرش های دیگه قیمت بهتری داره .
پس اگه خواستی برای خونه ت یه فرش خاص ، اصیل و موندگار تهیه کنی ، حتماً فرش یزدی رو تو لیستت بذار . و اگه خواستی قیمت ها رو بدونی یا بیشتر درباره ش بدونی ، یه سر به فروشگاه یا مقالات سایت قالی کاشان بزن . مطمئناً پشیمون نمی شی .
اشتراک گذاری
