همه چیز درباره فرش یزد

همه چیز درباره فرش یزد سیسیل ادواردز می گوید: قالی یزدی جنس بی غل و غشی است زیرا گره جفتی که ممکن است موجب تنزل جنس قالی کرمان شود در یزد به ندرت دیده می‌ شود. به همین جهت قالی یزد متراکم‌ تر و دوام و طاقت آن نیز بیشتر است. اصطلاح «مال یزد» به زودی از مرزهای ایران خواهد گذشت.

پیشینه فرش بافی در شهر یزد

شهر یزد از دیرباز و از روزگاران قدیم، از مهم ترین مراکز قالی بافی در کشور بوده است. به طوری که سیسیل ادواردز در کتاب مشهور قالی ایران در مورد فرش های یزدی و سایر منسوجات آن می گوید: در آشور، 14 فرسنگی یزد، قالی بسیار زیبایی گسترده شده بود و ادامه می دهد بهترین فرش های دنیا در یزد ایران بافته می شود.

در سال 1801 میلادی که مصادف می شود با اوایل حکومت قاجار، در یک گزارش سری درباره تولیدات، صادرات و واردات ایران که توسط کمپانی هند شرقی ارائه شده بود؛ یزد ، کاشان ، طبس و…از مراکز بزرگ بافت قالی معرفی شده اند.

با این تفاسیر میتوان گفت شروع قالی بافی در شهر یزد به قبل از قاجاریه و ورود کرمانی ها به یزد بازمی گردد. برخلاف بسیاری از منابع که ذکر می کنند فرش بافی از کرمان وارد یزد شده است، پیشینیه این هنر به قبل از قاجار می رسد. دلیل دوم آن که یزدی ها برخلاف کرمانی ها از جفتی بافی در فرش بافی استفاده نمی کردند.

فرش يزد، با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده بافته می‌ شود.

در گذشته، فرش يزد با طرح و نقش هراتی و چهار خانه بافته می‌ شد، اما پس از ورود طرح‌ های فرش كرمان، تنوع طرح بيشتری پیدا کرد.

شباهت و نزدیكی بین نگاره های فرش در دو نقطه مختلف در ایران عجیب نیست و سابقه داشته است، و در باره یزد و كرمان نیز چنین است اما آنچه كه مسلم است نظر به وجود شخصیت واصالتی كه در هر دو وجود داشته تفاوت بین هر دو قالی از یكدیگر برای اهل فن كاری آسان بوده است.

در بافت فرش یزد، تعداد گره در هر اینچ مربع بسیار پایین تر از فرش های اصفهان بود اما پرزهای فرش یزد بلند و نرم تر از دیگر مناطق بود.

نقشه فرش ها در بافت قالی یزد:

به طور کلی جزئیات نقشه های فرش یزد، عیناً همان جزئیات قالی های بختیاری است. تنها تفاوت فرش یزد و نمونه های بسیار نادر دیگری كه معدودی از آنان را در برخی از موزه ها دیده ایم نگاره های داخل خشتها كاملا به فرهنگ منطقه خود مرتبط بوده واز نقشه های بختیاری برداشت نشده اند كه یكی از آنها همین قالی یزد است.

اغلب نگاره های فرش یزد تصاویر واقع گرایانه نفیس باغ بهشت را برای انسان تداعی میكند، اما به دلیل محدودیت زمان ومكان ، این نقشه ساده شده نقشه های باغهای بهشت قدیم ایران است كه شرح نوع واقع گرایانه تر آن را در داستان خسرو پرویز و نیای واقعی این فرش كه همانا بهارستان است خوانده ایم.

و در آخر پيشتر سبك‌ های فرش يزد، برگرفته از سبك فرش كاشان بود، اما در دهه‌ ی اخير، طرح‌های بسيار جالب و زيبايی به سبك تبريز و اصفهان در دست تهيه است.

هم اكنون 70 هزار بافنده‌ی بالقوه در استان یزد وجود دارد.

اصول رنگ‌ بندی در بافت فرش یزد:

فرش يزد عموما از رنگ بندی تيره‌ تری، برخوردار است. فرش یزد معمولا در اندازه و ابعاد یک اتاق بافته می‌ شد.

هنرمندان یزد همچنین به بافت زیلو مشغول هستند و زیلو از مشهورترین بافته های یزد می باشد. زیلو یک نوع زیرانداز است که با استفاده از دو رنگ نخ سفید و آبی بافته می‌ شود و بیشتر برای مساجد و زیارتگاه‌ ها مورد استفاده قرار می‌ گرفت.

فرش یزد عموما از فرش کرمان تاثیر می پذیرد و این تاثیر پذیری در اکثر نقوش و نقشه های فرش یزد قابل مشاهده است. ولی با این وجود کارشناسان حوزه فرش، فرش یزد بیشترین طرفدار را در میان ایرانیان دارد.

ساختار و طرح فرش یزد :

فرش يزد، عموماً با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده توليد می‌شود. در ایّام گذشته، فرش يزد با طرح و نقش هراتی و چهارخانه بافته می‌شد، امّا پس از ورود طرح‌های فرش كرمان، تنوّع طرح بيشتری پیدا کرد. در حال حاضر، طرح‌های این قالی‌ها، از اصفهان، كرمان و كاشان اقتباس می‌شود. البته در این میان، از قالی‌های كرمان، تاثیر بیشتری گرفته‌است؛ مخصوصا از زمانی که در بافت قالی، از نقشه استفاده می‌شود. با این همه، در قالی يزد، نقش گل‌ها با تزئينات هندسی، و نيز نقش ترنج و طرح‌های باغی متداولتر است. موضوع مهم دیگر اینکه، بنا بر نظر مسئولان حوزه‌ی فرش، فرش یزد، محبوبترین فرش ایرانی است. و دلیل آن را، قيمت مناسب و ضخامت بيشتر این فرش، نسبت به ساير فرش‌های دستباف ايرانی، می‌دانند.