درباره نقشه لاکی در فرش ایرانی

فرش زمینه قرمز یا فرش لاکی که جزو پرطرفدارترین انواع فرش هاست ، به فرشی گفته می شود که رنگ زمینه آن ، رنگ قرمز باشد. رنگ لاکی در واقع نوعی رنگ قرمز است که در قدیم برای فرش های دستباف در نظر می گرفتند. اما امروزه مد فرش لاکی ماشینی که در فرش سنتی کاشان هم بسیار پر استفاده هست ، بسیار بین افراد محبوب شده است. همچنین از نخ های لاکی رنگ برای طرح فرش های گل ، پرندگان و بسیاری طرح های دیگر استفاده می کردند.

تاریخچه نقشه لاکی

تاریخچه نقشه لاکی در حقیقت از بطن نگارگری ایران بیرون آمد و میدان عمل وسیع تر و متنوعی را در اختیار نگارگران گذاشت.  بیراه نیست که با افول و انحطاط نگارگری و کتاب آرایی ایران، نقاشی لاکی رونق بیشتری یافت. در این نوع نقاشی، نقاش می‌توانست زوایای دید دیگری را تجربه کند. نقاشی لاکی با جلدسازی چرمی شروع شد و در طراحی روی چرم و کاغذ در آستر بدرقه از شبکه بندی با بریدگی‌های توری مانند استفاده کردند.

بعدها با استفاده از خمیر کاغذ و چسب (پاپیه ماشه) و قالب های چوبین، سطح شی مورد نظر را برای نقاشی زمینه سازی می کردند و در پایان، سطح نقاشی شده را با پوسته ای ضخیم از مخلوط روغن بَزرَک، سندروس و روغن جلا می پوشاندند و نقاشی جلوه ای چون نقاشی رنگ روغن پیدا می کرد. از این نوع نقاشی در روی قلمدانها، جلد کتابها، قاب آیینه ها، رحل قرآنها، جعبه ی جواهرات، درهای منقوش و محکوک، قابهای تخته ای، کمانهای رزمی و تزئینی، ورقهای بازی بهره می گرفتند.

نخستین قلمدان نگاری به سال 1106‌‌‌‌‌‌‌‌ هـ.ق و با رقم ” یا صاحب الزمان” از محمد زمان، محفوظ در موزه ارمیتاژ سن پطرزبورگ شناخته شده است. نقوشی که در قلمدانها به کار می‌رفت سه نوع بود: 1- نقوش گل و مرغ بر سطح رویی و یا دو جناح قلمدان که با یک منظره طبیعی ترکیب شده بود. 2- نقوش گل و بته ای همراه با طوماریهای پیچکی و گیاهی با شاخه های شکوفان 3- نقوش آمیخته با اسلیمیها و صحنه های تصویری با شیوه فرنگی سازی. این نوع قلمدان نگاری بیشتر از دو مورد یاد شده، رواج داشت.

نقاشی لاکی در دوره قاجار از نظر کمی و کیفی تحولی درخور یافت. در حقیقت رونق نقاشی لاکی و مینایی در این دوره معلول انحطاط کتاب آرایی بود هرچند شیوه نقاشی لاکی با محمد زمان و در دوره صفوی شروع شد و در دوره افشاریه و زندیه با آثار هنرمندانی چون علی اشرف، محمدهادی و محمد صادق ادامه پیدا کرد اما در دوره قاجاریه بود که به شیوه ای پرتجمل و فاخر تبدیل شد.

قدمت فرش لاکی و تفاوت های بین نوع قدیمی و مدرن آن

بسیاری از ما ، وقتی نام فرش ایرانی را می شنویم ، اولین تصویری که از آن در ذهن ما نقش می بندد، فرش زمینه لاکی است. ممکن است با دیدن فرش لاکی، خاطراتی در ذهن شما یادآوری شوند. تا همین چند سال پیش، کمتر خانه ای پیدا می شد که از این نوع فرش در آن پهن نباشد.

خانه پدربزرگ ها پر بود از فرش هایی با رنگ لاکی که حس و حال دل نشینی را به خانه می بخشید. همین اصالت فرش زمینه قرمز، آن را به یک فرش خاص در ذهن ایرانیان تبدیل کرده است.

باگذشت زمان و پیشرفت صنایع، فرش های ماشینی تا حد زیادی جای فرش های دستباف را گرفتند، اما رنگ لاکی به هیچ وجه جایگاه خود را از دست نداد و امروزه نیز ، بسیار از این رنگ برای تولید فرش ها استفاده می شود.

از تفاوت‌های فرش لاکی دستبافت و ماشینی می ‎توان به این موضوع اشاره کرد که فرش‌های دستباف لاکی به دلیل استفاده از پشم و دیگر مواد طبیعی در تولید آن‌ها، دوام و ماندگاری بیشتری نسبت به فرش‌های لاکی ماشینی دارند. از طرفی توجه داشته باشید که شست و شوی نوع دستباف آن باید با دقت بالا انجام شود تا شاهد ترکیب رنگ‌های فرش نباشیم.

چه نوع فرش لاکی مناسب فضای اتاق شماست؟

محیط اتاق، میزان نور آن، میزان رفت و آمد افراد در اتاق و برخی عوامل دیگر می توانند در نوع فرش مناسب اتاق شما تأثیرگذار باشند. برای مثال، اگر قصد استفاده از فرش در قسمت هال خانه را دارید، بهتر است از فرش لاکی دستبافت بهره ببرید؛ زیرا ماندگاری این نوع فرش در برابر رفت و آمد زیاد افراد بر روی آن ، بیشتر از فرش ماشینی است.

سه رنگ لاکی که برای بافت استفاده می شود

• رنگ لاکی کم‎رنگ
• رنگ لاکی پررنگ
• رنگ لاکی دونه اناری