همه چیز درباره آهار زنی فرش ماشینی (2)

در قسمت قبلی از مقاله آهار و تکمیل فرش در مورد تعدادی از مراحل این فرآیند صحبت کردیم. در این بخش از مقاله می خواهیم به طور مفصل در مورد آهار زنی در فرش ماشینی صحبت کنیم و به سوال آهار در فرش چیست پاسخ دهیم. آهار زنی یکی از مراحل مهم در تکمیل فرش محسوب شده و تاثیر بسیار بالایی در طول عمر و کیفیت آن خواهد داشت. برای شناخت کامل فرآیند آهار زنی در کارخانه فرش کاشان با قالی کاشان همراه شوید.

آهار زنی فرش چیست؟

واژه آهار در لغت نامه دهخدا به ترکیبی از صمغ، کتیرا، نشاسته یا امثال آن اطلاق شده است که پارچه یا کاغذ را با آن اغشته می کند تا مستحکم شود. به عبارت دیگر آهار در گذشته چیزی همانند رزین یا چسب های امروزی بوده است. در فرش ماشینی نیز همین مورد دیده می شود. فرش ماشینی و دستباف از نظر نوع گره ها تفاوت زیادی با یکدیگر دارند. در فرش دستباف نخ خاب با گره های فارسی یا ترکی به دور نخ چله (تار های فرش) تابیده و متصل می شود. این نوع گره و اتصال در فرش دستباف فوق العاده مستحکم است. در نتیجه نخ های خاب یا ریشه های فرش دستباف به راحتی از بافت فرش جدا نمی شوند.

اما در فرش ماشینی نوع گره ها متفاوت است. حتی می توان گفت در فرش ماشینی چیزی به شکل گره وجود ندارد. در فرش ماشینی نخ های خاب به دور نخ های تار گره زده نمی شوند. بلکه به صورت نیم دایره به دور آن تاب می خورند. نحوه قرار گرفتن نخ خاب در فرش ماشینی چیزی مانند U می باشد. این نوع اتصال و قرار گیری نخ های خاب در کنار هم مطمئنا استتحکام زیادی نخواهد داشت. برای حل این مشکل در تولید فرش ماشینی از روش آهار زنی استفاده می شود.

البته در فرش های ماشینی جدید که تراکم فرش بیشتر است مثل فرش 700 شانه یا 1000 شانه و … نقش آهار در استحکام فرش کمتر شده است. زیرا در دستگاه های بافندگی جدید نوع گره ها تغییر یافته است. در بافت فرش های جدیدتر نخ های خاب درگیر و به شکل W هستند. تراکم بالای گره ها در بافت این نوع فرش ها و شکل حلقه شدن نخ های خاب به دور نخ های پود باعث شده استحکام بافت فرش بسیار بیشتر باشد.

مزایای آهار زنی در فرش چیست؟

آهار به صورت لایه ای نازک در پشت فرش قرار می گیرد و علاوه بر استحکام بخشی به بافت فرش، می تواند نقش یک ترمز فرش را نیز ایفا کند. یعنی از سرخوردن فرش روی سطوح سرامیکی و صیقلی جلوگیری کند. هم چنین در انواع فرش سنتی و قدیمی و با تراکم پایین که بافت فرش شل شده است، استفاده از آهار برای سفت کردن پشت فرش و جلوگیری از تا خوردن و چروک شدن آن موثر است. در سوی دیگر این لایه نازک مقاومت پشت فرش در برابر سایش بر روی کف را به خوبی افزایش می دهد.

در شکل زیر نحوه کار یک ماشین آهار به تصویر کشیده شده و بخش های مختلف آن نیز نمایش داده شده است.

نحوه آهار زدن فرش ماشینی به چه شکل است؟

همان طور که در عکس بالا مشخص است اولین قسمت در ماشین آهار، آهار زنی است. این قسمت شامل دو یا یک تشتک حاوی محلول آهاری است. در داخل هر یک از تشتک ها غلتکی قرار دارد که در خلاف جهت حرکت فرش، به آرامش می چرخند. رول های فرش پس از ورود به دستگاه از روی این غلتک ها عبور می کنند. فرش ها به گونه ای از این قسمت  عبور می کنند که پشت فرش به محلول آهار آغشته می شود. مقدار اضافه ی آهار به وسیله ای تیغه ای از زیر فرش گرفته می شود.

آهار زنی می تواند در یک یا دو مرحله متوالی انجام شود. در برخی از شرکت های آهار نیز قبل از این کار یک مرحله بخار زنی هم روی فرش انجام می شود. این فرآیند به جذب بهتر و یکنواخت تر آهار توسط پشت فرش کمک می کند. سرعت عبور فرش از روی غلتک ها بیشتر باشد آهار کمتری به فرش منتقل می شود. برعکس این مورد نیز وقتی سرعت عبور فرش کمتر باشد رخ می دهد.

این نکته برای تغییر میزان آهار در فرش های با تراکم های متفاوت بسیار کاربردی خواهد بود. فرش های با تراکم پایین مثل فرش 500 شانه با سرعت کمتری از این قسمت عبور می کنند.

فرش های با تراکم بالاتر مثل فرش 1500 شانه نیاز به آهار کمتری داشته و سریع تر از دستگاه آهار زنی رد می شوند. در فرش های با تراکم پایین به راحتی خمیده و چروک می شوند. این مورد نقصی و عیبی برای فرش محسوب می شود. با زدن آهار بیشتر به پشت فرش سعی می شود این نقص برطرف شود. اما برای اینکه اهار از لابه لای الیاف وارد سطح فرش نشود از محلول آهار با گرانروی یا ویسکوزیته بالا استفاده می شود.

ویژگی های ماده آهار فرش چیست؟

محلول آهاری که در فرش ماشینی استفاده می شود به عنوان چسب استفاده می شود باید ویژگی های زیر را داشته باشد:

• بی بو و شفاف باشد.
• کف نکند.
• اثر مخرب بر الیاف استفاده شده در فرش نداشته باشد.
• نفوذپذیری بالایی داشته باشد.
• به راحتی در هنگام شستشوی فرش در آب و… حل نشود.
• نرم و منعطف باشد.
• سمی و آتش زا نباشد.
• در برابر باکتری ها مقاوم باشد.
• بعد از خشک شدن پوسته و ریزش نکند.

اتمام آهار زنی و قسمت خشک کن

بعد از مراحل گفته شده در بالا، باید مرحله خشک کردن آهار انجام شود. برای این کار فرش به اتاقک گرم یا خشک کن منتقل می شود. در این قسمت هوای گرم به وسیله فن هایی به پشت فرش دمیده می شود. هوای گرم می تواند آهار فرش را به خوبی خشک کند. دمای هوا در مسیر حرکت فرش تغییر کرده و به تدریج زیاد می شود. ابتدا اتاقک دمای 60 درجه داشته که در میانه ها به حدود 80 درجه افزایش می یابد. در قسمت های انتهایی نیز به 50 درجه کاهش می یابد.

ترکیبات چسب آهار برای فرش ماشینی

• رزین پلی ونیل استات
• نشاسته
• پلی ونیل الکل
• آنتی باکتری
• پلاستورسایزر (دی بوتیل فتالات)

مرغوب‌ترین آهار برای انواع فرش ماشینی، استفاده از بهترین نوع چسب (انواع رزین خالص و بدون مواد افزودنی) است. اما برای چسب آهار فرش ماشینی با ترکیبات نشاسته‌ای، فرمول خاصی که به‌صورت عمومی و در همه واحدهای تکمیل فرش ماشینی قابل‌اجرا باشد وجود ندارد.

فرایند آهار چگونه است؟ 

فرش پس از طی مراحل تولید خود، از دستگاه خارج شده و به قسمت آهارزنی وارد می‌شود. در این قسمت، غلتک آهار در یک تشتک دائم در حال چرخیدن است. در این هنگام، فرش از روی غلتک عبور کرده و چسب می‌خورد و فوراً به قسمت خشک‌کن فرستاده می‌شود و سپس در قسمت خشک‌کن با دمای بالغ بر 80 تا 120 درجه خشک می‌شود. در بخش بعد یک سیلندر با بخار گرم شده و فرش را اتو می‌کند، این عمل باعث می‌شود الیاف فرش نرم شوند. کار فرش اینجا تمام می‌شود و برای پرداخت دوم فرستاده می‌شود.

توجه داشته باشید که مقدار آهار اعمال شده بسته به جنس نخ خاب فرش، تراکم فرش و سرعت غلتک فرش متفاوت است. نکته مهم درباره یک آهار باکیفیت این است که در برابر شست‌وشو صحیح فرش ثبات داشته باشد.

در این مطلب آهار زنی فرش ماشینی را به صورت مفصل بیان کردیم. در مطالب بعدی وبلاگ قالی کاشان سایر مراحلی که در فرآیند تکمیل و آهار فرش ماشینی انجام می شود را بازگو خواهیم کرد.