آهار و تکمیل در فرش ماشینی چیست؟

آهار و تکمیل فرش چیست ؟ فرش های ماشینی بافته شده توسط دستگاه های بافندگی به صورت خام قابل استفاده و تحویل به مشتری نخواهد بود. فرش هایی که از ماشین بافندگی خارج میس شوند به صورت رول های 3 تا 5 تخته ای (به طول 12 تا 20 متر) برش می خورند. سپس این رول های خام به قسمت کنترل کیفیت و رفوگری منتقل می شوند. وجود نخ های خاب مرده در پشت فرش، سست بودن ریشه های نخ خاب و احتمال بیرون آمدن آنها از بافت، ناهمواری سطح فرش و وجود عیوب ناشی از مراحل بافت از نقص هایی است که در می توان در فرش خام مشاهده کرد.

فرآیند آهار و تکمیل برای تبدیل فرش خام به فرش قابل استفاده خریداران انجام می شود. در ادامه متن در قالی کاشان در مورد مراحلی که در آهار و تکمیل فرش انجام می شود صحبت خواهیم کرد. البته ممکن است در یک خط آهار و تکمیل تمامی مراحل زیر وجود نداشته باشد. برای شناخت عملیات آهار و تکمیل در کارخانه فرش کاشان با ما همراه شوید.

مراحل فرآیند آهار و تکمیل در فرش ماشینی

همان طور که گفته شد رول فرش بافته شده توسط دستگاه بافندگی به صورت خام استفاده نیست. پس برای قابل استفاده شدن مراحل زیادی پس از بافت فرش طی می شود تا فرش خام قابل استفاده شود. مراحل کلی در فرآیند آهار و تکمیل به شرح زیر است.

1. پشت پاک کنی
2. تمیز کردن
3. رفوگری
4. تراش (شیرینگ)
5. آهار زنی و خشک کردن
6. بخار زنی و تراش مجدد
7. تمیز کردن نهایی
8. برش، زیگزاگ و ریشه زنی

البته باید گفت فرش های جدید فاقد نخ های خاب شناور در فرش زیر می باشند. در نتیجه عملیات پشت پاک کنی در تکمیل و آهار برخی از فرش های ماشینی حذف شده است. در ادامه توضیحاتی در مورد هر یک از این مراحل بیان می شود.

پشت پاک کنی، اولین مرحله در آهار و تکمیل فرش

همان طور که می دانید دستگاه های بافندگی فرش را به صورت جفتی ( زیر و رو) می بافند. در ماشین های بافندگی قدیمی مثل ماشین های ماکویی، نخ های خاب مرده در پشت فرش زیر به صورت شناور رها هستند. بنابراین در ابتدای فرآیند تکمیل باید ابتدا نخ های اضافی پشت فرش جدا شود. برای این کار رول های فرش به ماشین پشت پاک کنی منتقل می شوند. دستگاه پشت پاک کنی دارای چند شانه نوسان کننده و چند تیغه برش دهنده می باشد. شانه های نوسان کننده سری اول با حرکت نوسانی خود نخ های شناور اضافی بلند را از بافت فرش بیرون می کشند. سپس این نخ ها توسط تیغه برش می خورند و جدا می شوند.

در ادامه سری دوم شانه های نوسان کننده، وظیفه بیرون کشیدن نخ های شناور کوتاه تر و پرز ها را به عهده دارند. تیغه های انتهایی نیز نخ های کوتاه تر و پرزها را برش زده و از پشت فرش جدا می کنند. پس از طی شدن مرحله پشت پاک کنی، پشت فرش های زیر و رو کاملا شبیه به هم بوده و تشخیص زیر یا رو بودن فرش از پشت آنها بسیار سخت خواهد بود.

الیاف یا پرز های جدا شده از فرش که « ضایعات فرش » نامیده می شوند به دستگاه پرس منتقل می شوند. انواع تمیز تر و مرغوب تر این الیاف به صورت نخ های ضخیم در پتوبافی یا بافت روفرشی به کار می روند. ضایعات نامرغوب تر و کوتاه تر به عنوان پرکننده در عروسک سازی، تولید پشتی، صنعت ایزوگام و… استفاده می شوند.

تمیز کردن فرش

تمامی فرش های بافته شده اعم از زیر و رو، پس از بافته شدن در قسمت بافندگی می بایست از ماشین تمیز کن عبور کنند. دستگاه تمیز کن از تعدادی زننده، تعدادی برس برای تمیز کردن روی فرش و هم چنین تعدادی مکنده قوی که شبیه به جارو برقی عمل می کنند، تشکیل شده است. در اثر ضربه های زننده، نخ های آزاد و پرز های سطحی از لا به لای نخ های خاب بیرون کشیده شده، روی سطح فرش قرار می گیرند. در ادامه نخ ها و پرز های آزاد توسط برس ها جمع آوری شده و توسط مکنده های قوی به کیسه های جمع آوری ضایعات منتقل می شوند.

با انجام این عملیات سطح فرش کاملا تیمز و پاکیزه می شود. هم چنین انجام مرحله تمیز کردن سبب می شود تا عیوب سطحی فرش در مراحل بعدی رفوگری بهتر نمایان شود. در نتیجه با رفوگری و رفع عیوب کیفیت نهایی فرش افزایش می یابد.

رفو گری

پس از پشت پاک کنی فرش های زیر و تمیز کردن تمامی فرش های زیر و رو، عملیات کنترل و رفوگری انجام می شود. با توجه به این که پشت و روی تمامی فرش های بافته شده در عملیات قبلی کاملا تمیز شده، هر گونه عیب احتمالی فرش به راحتی دیده می شود. به همین علت این مرحله مهم ترین و بهترین مرحله جهت رفع عیوب فرش قبل از آهار زنی می باشد. در برخی از کارخانه ها که تولید زیادی ندارند کنترل فرش به صورت چشمی صورت می گیرد. در کارخانه های بزرگ تر فرش به ماشین رفوگری منتقل می شود.

در این ماشین فرش ها از پشت بر روی میز شیب دار قرار می گیرند. نور کافی از بالا بر روی فرش ها تابیده می شود. رفو گر نیز با زدن یک دکمه فرش را به جلو و عقب می برد و به دقت آن را بررسی می کند. هر گونه عیب به وجود آمده در پشت و روی فرش مثل وجود رگه، دو رنگی، بی پودی، خاب کندگی، نقشه شکستگی، ناهمواری خاب، نبافت و … در این مرحله شناسایی می شود. رفوگر نیز با مهارت خاص خود به بازسازی فرش و رفع عیوب اقدام می کند.

تراش (شیرینگ) در فرآیند آهار و تکیمل

مرحله تراش یا شیرینگ (shearing) به مرحله ای گفته می شود که طی آن سطح فرش بافته شده از نظر ارتفاع نخ خاب کاملا یکنواخت و هم ارتفاع می شود. منظور از پرداخت فرش ماشینی، تراشیدن سطح فرش و هم تراز کردن ارتفاع خاب در همه سطح فرش است. در برخی کارخانه های فرش کاشان نوعی تراش در پشت فرش نیز انجام می شود. با این کار پرزهای به جامانده از پشت فرش نیز تمیز می شود.

چنان چه به هر دلیل اختلاف ارتفاع خاب در نقاط مختلف فرش زیاد باشد  نمی توان آن را در یک مرحله تراش یکنواخت کرد. بنابراین عملیات تراش ممکن است طی دو یا چند مرحله انجام شود.

در انتهای ماشین تراش، مکنده های قوی مانند جارو برقی عمل کرده و تمامی پر ها و گرد و غبار لا به لای نخ های خاب را بیرون می کشند. نخ ها اضافی سطح فرش نیز بدین شکل جمع آوری می شود. کیفیت انجام فرآیند مکش  در کیفیت تکمیل فرش تاثیر بسزایی دارد. هم چنین می تواند در رضایت مشتری در هنگام خرید فرش نیز تاثیر زیادی داشته باشد.

ماشین های بافندگی جدید تکنولوژی ویژه ای دارند که سبب می شود فرش های بافته شده دارای سطح بسیار یکنواختی باشند. مثل فرش 1200 شانه یا فرش 1500 شانه. در این گونه فرش ها عملیات شیرینگ یا پرداخت فرش بسیار جزئی بوده و در زمان کوتاهی انجام می شود.

 آهار زنی فرش

انجام عملیات آهار زنی در جهت افزایش استحکام نخ های فرش صورت می‌گیرد، به طور معمول قرار گیری نخ های خاب به این صورت است که آنها به نیم دایره به دور نخ های تار گره می‌خورند و سپس باعث می‌شوند تا ساختار آنها در کنار هم، همانند حرف U انگلیسی باشد، که در این صورت استحکام آنها چندان مطلوب نخواهد بود، در این صورت تنها راه حل موجود برای افزایش استحکام آنها، آهار زنی می باشد.

آماده سازی پایانی فرش

پس از به پایان رسیدن مرحله آهار زنی فرش ها و انجام تمامی مراحل ذکر شده در بالا، به آخرین مرحله از آهار و تکمیل فرش می رسیم، در این مرحله باید چک کردن نهایی برش ها توسط متخصصان ماهر به صورت چندین بار متوالی صورت بگیرد، سپس فرآیند بخار زنی نهایی برش ها انجام شود و چنانچه پس از اتمام این مرحله قسمت هایی از فرش دچار ناهمواری بود، باید مجددا مراحل مربوط به تراش یا شیرینگ فرش صورت بگیرد.

تا به اینجا در مورد تعدادی از مراحل فرآیند آهار و تکمیل در فرش ماشینی صحبت کردیم. در قسمت بعدی از این مقاله در مورد سایر مراحلی که در فرآیند آهار و تکمیل فرش انجام می شود صحبت خواهیم کرد. بخش بعدی این متن را می توانید در وبلاگ قالی کاشان مطالعه فرمایید.