فرش دستباف یا ماشینی ؟ بررسی جامع تفاوت فرش ها برای خریدی هوشمندانه
فرش ایرانی فقط یه زیرانداز ساده نیست ؛ یه جورایی نماینده ی فرهنگ و هنر اصیل ماست. مخصوصاً قالی های دستبافی که به خاطر طرح و رنگ بی نظیرشون ، توی کل دنیا معروف شدن. خیلی از کلکسیونرها ، حاضرن پولای زیادی برای خرید یه قالی قدیمی ایرانی بدن ، چون می دونن ارزش واقعی اون چیه. اما حالا با پیشرفت تکنولوژی ، فرش های ماشینی هم حسابی وارد بازار شدن و ظاهرشون بعضی وقتا اون قدر شبیه قالی دستبافه که تشخیصش سخت می شه.
توی این مقاله از قالی کاشان قراره دقیق و کامل درباره ی فرق های فرش ماشینی و دستباف حرف بزنیم ؛ اینکه چه موادی توی بافتشون استفاده می شه ، کدوم یکی بادوام تره ، یا اینکه اصلاً ظاهرشون چه تفاوت هایی دارن. پس اگه دنبال خرید فرشی هستی که هم قشنگ باشه ، هم مناسب نیازت ، تا آخر مقاله با ما باش.
شناخت اولیه از فرش ماشینی و دستباف
شاید برات عجیب باشه ولی بعضی از فرش های ماشینی که تو بازار هستن ، اون قدر شبیه قالی دستباف طراحی شدن که اگه حواست جمع نباشه ، ممکنه با قیمت بالایی هم بهت بفروشنش. مثلاً فرش هایی که بهشون می گن دستباف گونه یا ابریشمی ماشینی.
اگه بخوای بدونی واقعاً تفاوت این دوتا چیه و چطور باید تشخیصشون بدی ، جای خوبی اومدی. تو ادامه ی متن قراره ریز به ریز همه ی فرق های مهم بین فرش ماشینی و دستباف رو بگیم تا سرت کلاه نره !
جنس نخ و الیاف در فرش دستباف و ماشینی
یه فرق خیلی مهم بین فرش دستباف و ماشینی ، توی جنس نخ هایی هست که باهاشون بافته می شن. قالی دستباف با نخ های طبیعی مثل پشم ، پنبه یا ابریشم ساخته می شه. رنگ هایی هم که برای رنگ کردن این نخ ها استفاده می شن ، معمولاً گیاهی هستن. این یعنی هم برای سلامت پوست بهتره ، هم اینکه با گذر زمان ، رنگش دل آدم رو نمی زنه.
مثلاً نخ های پشمی که توی قالی های دستباف کاشان استفاده می شن ، هم نرمن ، هم حسابی لطیفن. بعضی وقتا با ابریشم طبیعی هم ترکیب می شن که طرح فرش حسابی خوش رنگ و جذاب بشه. از طرف دیگه این نخ ها خاصیت ضد الکتریسیته ساکن دارن ؛ یعنی مثل بعضی فرش های مصنوعی ، موقع راه رفتن برق نمی گیرنت !
حالا بیایم سراغ فرش ماشینی. این فرش ها معمولاً با الیاف مصنوعی مثل پلی استر یا اکریلیک بافته می شن. بین این ها ، نخ اکریلیک از بقیه بهتره ، چون از نظر ظاهر و حس ، یه کوچولو شبیه الیاف پشمه. البته اینم بگیم که نخ های مصنوعی ، هر چقدر هم خوب باشن ، به پای نخ طبیعی نمی رسن.
یه نکته ی جالب هم اینکه این روزا بعضی فرش های ماشینی از نخ ابریشم مصنوعی استفاده می کنن که ظاهرش قشنگه ، ولی کیفیتش به ابریشم طبیعی نمی رسه. یعنی فقط قشنگه ، اما اگه دنبال کیفیتی مثل قالی دستباف باشی ، این نخ ها کارتو راه نمی ندازن.
تفاوت در طرح و نقشه فرش ماشینی و دستباف
بریم سراغ طرح ها. یه چیزی که باید بدونی اینه که نقشه های قالی دستباف ، پر از اصالتن. خیلی از این طرح ها نسل به نسل بین هنرمندای قالیباف ایرانی منتقل شدن. طرح هایی مثل افشان ، لچک ترنج یا خشتی ، توی قالی های دستباف کلی قدمت دارن.
ولی نکته جالب اینه که حالا همین طرح ها توی فرش های ماشینی هم استفاده می شن ! فرش های ماشینی قدیمی مثل ۵۰۰ شانه یا ۷۰۰ شانه ، خیلی وقت ها از همین نقشه ها الگو گرفتن. حتی بعضی فرش های ماشینی مدرن تر ، طرح هایی دارن که خیلی خلاقانه و امروزی طراحی شدن.
اما فرق اصلی چیه ؟ قالی دستباف چون با دست بافته می شه ، ممکنه تقارن کامل نداشته باشه. یعنی ممکنه یه طرح یه کم کج و معوج دربیاد یا ابعاد فرش کاملاً دقیق نباشه. اما این اتفاق اصلاً چیز بدی نیست ! بلکه نشون می ده اون قالی با دست و با هنر واقعی بافته شده.
در عوض ، فرش ماشینی چون با دستگاه بافته می شه ، همه چیزش دقیق و مرتب و قرینه ست. هر چی طرح و نقش هست ، با یه دقت میلی متری پیاده می شه. خب البته این دقت مزیت خودشو داره ، اما بعضی وقتا هم حس هنری و دستی بودن قالی رو ازش می گیره.
فرآیند بافت و تفاوت های آن
بیاین درباره ی خودِ بافت صحبت کنیم. توی قالی دستباف ، گره به گره با دست زده می شه. یعنی بافنده دونه به دونه نخ رو از تار و پود رد می کنه و یه گره محکم می زنه. حالا فکرشو بکن که بافت یه قالی بزرگ ممکنه چند ماه یا حتی یه سال طول بکشه !
برای همینه که قالی دستباف نه فقط ارزش هنری داره ، بلکه خیلی هم بادوامه. اگه خوب ازش مراقبت بشه ، شاید تا چند دهه همون طور زیبا و سالم بمونه.
اما در مقابل ، فرش ماشینی با دستگاه هایی مثل شونهر یا وندویل توی چند ساعت بافته می شه. یه دستگاه می تونه توی یه روز چند تا فرش کامل تولید کنه ! خب طبیعیه که فرایند ساختش خیلی سریع تره ، ولی اون حسی که قالی دستباف داره ، توش نیست.
دوام و طول عمر فرش دستباف و ماشینی
حالا برسیم به موضوع مهم ماندگاری. یه فرش دستباف ، چون گره خورده ست و با مواد طبیعی بافته شده ، عمرش خیلی زیاده. حتی بعضی قالی های قدیمی ، هر چی کهنه تر می شن ، باارزش تر هم می شن. واسه همینه که فرش های وینتیج یا همون «کهنه نما» تو بازار محبوب شدن.
اما فرش ماشینی ماجراش فرق داره. این فرش ها پرز یا همون نخ های خاب دارن که دور تارها پیچیده می شن ، ولی گره ای توی بافتشون نیست. پشت فرش ، موقع تولید ، با چسب مخصوص آهار زده می شه تا بافتش سفت بمونه. اما با شست و شو یا گذشت زمان ، این چسب ها ممکنه کم کم از بین برن و فرش شل بشه یا پرزهاش بریزه.
توی این حالت ، وقتشه به فکر خرید یه فرش جدید باشی. البته فرش ماشینی یه مزیت دیگه داره : نگهداریش راحت تره. چون کمتر رنگ می ده و راحت تر شسته می شه. ولی قالی دستباف چون رنگ های طبیعی داره ، اگه درست شسته نشه ممکنه رنگ ها قاطی کنن. پس توی شست وشو باید دقت بیشتری کنی.
تفاوت قیمت فرش دستباف و ماشینی
وقتی حرف از خرید فرش می شه ، قیمت همیشه یکی از مهم ترین چیزهاست که آدم بهش فکر می کنه. خب بیایم صادق باشیم ، قیمت فرش دستباف با ماشینی اصلاً قابل مقایسه نیست ! حتی اگه یه فرش ماشینی خیلی باکیفیت باشه و تراکم بالا داشته باشه ، باز هم از نظر قیمتی به پای یه قالی دستباف نمی رسه.
مثلاً فرش ماشینی ۱۵۰۰ شانه یا حتی ۱۲۰۰ شانه که تراکم خیلی بالایی دارن و ظاهرشون هم واقعاً چشم نوازه ، از نظر ظرافت می تونن با فرش ۸۵ رج دستباف رقابت کنن. اما وقتی می رسی به قیمت ، یه اختلاف اساسی بینشون هست. گاهی اوقات فرش ماشینی فقط ۲۰ درصد قیمت قالی دستباف رو داره.
حالا چرا این قدر تفاوت ؟ چون برای بافت قالی دستباف زمان خیلی زیادی صرف می شه. نخ ها طبیعیه ، رنگ ها گیاهیه ، همه چی دستیه و حاصل تلاش و ذوق یه یا چند هنرمنده. این یعنی ارزش اون فرش فقط به جنسش نیست ، بلکه به روحی که توش دمیده شده هم هست.
از طرف دیگه ، فرش های ماشینی تنوع زیادی دارن و قیمت هاشون هم متفاوتن. برای همین هر کسی با هر بودجه ای می تونه فرشی متناسب با سلیقه و نیازش بخره. به خصوص توی خونه های امروزی که دکور مدرن و مینیمال باب شده ، فرش ماشینی با طرح های فانتزی و جدید بیشتر جواب می ده.
تفاوت های ظاهری فرش ماشینی و دستباف
بیایم یکم دقیق تر بشیم و ظاهر فرش رو بررسی کنیم. یکی از راحت ترین راه ها برای تشخیص قالی دستباف از ماشینی ، نگاه کردن به پشت فرشه. توی قالی دستباف ، گره ها کاملاً با چشم دیده می شن و رنگ هاشون هم متنوعه. بعضی گره ها ممکنه کلفت تر باشن ، بعضی نازک تر. حتی پودهای آبی رنگی که توی بافت استفاده شده هم مشخصه.
اما توی فرش ماشینی ، چون دستگاه با دقت و نظم کار می کنه ، پشت فرش خیلی تمیز و صافه. گره هاش یک دسته و رنگ ها هم معمولاً محو و کم رنگ تر به نظر میان.
یه نکته ی جالب دیگه اینه که قالی دستباف گاهی ممکنه یه کم انحراف توی ابعاد داشته باشه. یعنی اندازه هاش میلی متری دقیق نیست. طرح ها هم ممکنه کاملاً قرینه نباشن. ولی خب این ها نشونه ی دستی بودن و هنری بودن فرشه. اما فرش ماشینی این مشکل رو نداره ، چون همه چی با کامپیوتر و دستگاه طراحی و اجرا می شه.
از نظر ریشه ی فرش هم می شه تفاوت رو دید. توی قالی دستباف ، ریشه ها همون نخ های تاری هستن که امتداد پیدا کردن. ولی توی فرش ماشینی ، ریشه ها جداگونه دوخته می شن.
یه چیز دیگه هم در مورد لبه ی فرشه. توی قالی ، لبه ها با دست پیچیده می شن و ممکنه توشون فضای خالی یا انحراف دیده بشه. ولی توی فرش ماشینی ، این لبه ها هم مثل بقیه ی قسمت ها با دستگاه تولید می شن و صاف و یکدستن.
در مورد رنگ ها هم فرق هست. قالی دستباف معمولاً رنگ های سنتی و گرم تری داره. ولی فرش ماشینی با رنگ های مد روز ، مثل طوسی ، نقره ای یا حتی صورتی روشن ، بیشتر عرضه می شه. به خصوص توی سال های اخیر که دکوراسیون مدرن رایج تر شده ، این رنگ ها طرفدارای زیادی پیدا کردن.
تفاوت بین فرش ماشینی و فرش دستباف
حالا اگه بخوای به صورت خیلی سریع و کاربردی فرق بین فرش ماشینی و دستباف رو بفهمی ، می تونی از چند تا نکته ی ساده کمک بگیری :
۱) نگاه کن به پشت فرش : پشت قالی دستباف گره دار و ناهماهنگه ، ولی فرش ماشینی کاملاً صاف و منظم دیده می شه.
۲) ریشه ی فرش رو بررسی کن : اگه ریشه ها بخشی از بافته باشن و از تارها ادامه پیدا کرده باشن ، یعنی فرش دستبافه. ولی اگه ریشه به فرش دوخته شده باشه ، ماشینیه.
۳) لبه ها رو ببین : قالی دستباف لبه هایی داره که با دست دوخته شدن و شاید یه کم کج و معوج باشن. اما توی فرش ماشینی ، لبه ها کاملاً یکنواخت و دقیق هستن.
۴) طرح و تقارن فرش رو چک کن : اگه دیدی طرح ها خیلی دقیق نیستن یا یه کم با طرف مقابل فرق دارن ، احتمالاً قالی دستبافه. چون بعضی وقتا بافنده طرح رو از حافظه می بافه نه از روی نقشه.
۵) قیمت رو بررسی کن : همون طور که گفتیم ، فرش دستباف به خاطر زمان ، جنس ، هنر و کیفیتش گرون تره. حتی چند برابر قیمت یه فرش ماشینی هم ممکنه باشه.
جمع بندی
خب ، تا اینجا حسابی درباره ی تفاوت فرش ماشینی و دستباف حرف زدیم. اگه کسی ازت بپرسه “فرق فرش ماشینی و دستباف چیه ؟” ، حالا می تونی خیلی راحت براش توضیح بدی. این پایین یه خلاصه ی جمع وجور از تفاوت ها داریم :
- قالی دستباف از نخ های طبیعی درست می شه ، لطیفه و با دست بافته می شه.
- دوامش خیلی زیاده و با گذر زمان ارزشش بیشتر می شه.
- بافتش زمان بره و قیمتش هم بالاست ، ولی یه اثر هنری اصیله.
- فرش ماشینی اما با دستگاه تولید می شه ، ارزون تره و طرح های متنوع تری داره.
- نگهداریش آسون تره و برای سبک زندگی امروزی خیلی مناسبه.
خرید فرش ماشینی کاشان
اگه بعد از خوندن این مقاله تصمیم گرفتی یه فرش ماشینی بخری ، حتماً سری به فروشگاه آنلاین قالی کاشان بزن. اینجا می تونی انواع فرش ماشینی با کیفیت بالا رو مستقیم از کارخانه ببینی و بخری.
از فرش ۵۰۰ شانه گرفته تا فرش ۱۵۰۰ شانه ، با تنوع زیاد توی طرح و رنگ ، همه چی با قیمت مناسب عرضه می شه. تازه کلی سایز هم داره مثل فرش ۱۲ متری ، ۹ متری یا حتی قالیچه های کوچیک.
کیفیت فرش ها با ضمانت ۱۰ ساله پشتیبانی می شه و ارسال رایگان هم یکی از مزایای عالی خرید از قالی کاشانه. پس اگه دنبال یه خرید مطمئن ، راحت و به صرفه هستی ، وقتشه فرشت رو از قالی کاشان سفارش بدی و توی کمترین زمان دم در تحویلش بگیری !
اشتراک گذاری
