طرح های لچک ترنج (لچکی و ترنجی) چیست؟

فرش ایرانی فقط یه زیرانداز نیست ؛ یه تکه از تاریخ و هنر این سرزمینه که از دل فرهنگ و روح ایرانی ها بیرون اومده . بین همه ی طرح هایی که روی فرش های ایرانی دیده می شه ، انواع طرح فرش لچک و ترنج جایگاه خاصی دارن . طرح هایی که هم قدمت دارن ، هم زیبایی و اصالت . از خیلی وقت پیش تا الان ، این نقشه ها محبوب بودن و هنوزم وقتی اسم فرش اصیل ایرانی میاد ، تصویر یه فرش لچک و ترنج به ذهن آدم می رسه .اگه دنبال آشنایی کامل با این طرح ها هستی ، جای درستی اومدی ! توی این مقاله قراره از پایه تا پیشرفته ، همه چیز رو درباره ی طرح های لچک و ترنج بدونی . می خوای بدونی اصلاً لچک و ترنج چی هستن ؟ انواعشون چیه ؟ چه فرقی با هم دارن ؟ تو کدوم شهرها بیشتر بافته می شن ؟ همه اینا رو قدم به قدم واست توضیح می دم .

تاریخچه و ریشه های طرح لچک و ترنج

بازتابی از معماری اصیل ایرانی در تار و پود فرش

طرح لچک و ترنج ، یکی از اون نقش هایی ئه که وقتی می بینیش ، انگار یه گوشه ای از معماری قدیم ایران رو تو دل فرش گذاشتن . این طرح ها که خیلی ازشون تو فرش های سنتی می بینیم ، الهام گرفته از زیبایی های هنر اسلامی و ایرانیه . مثلاً اگه به نقش و نگار مسجدهای تاریخی یا کاشی کاری های قدیمی نگاه کنی ، می فهمی این تشابه از کجا میاد .

طرح های لچک و ترنج ، نه فقط تو ایران ، که تو خیلی از کشورهای دیگه هم معروف شدن . تا جایی که وقتی کسی بخواد یه فرش اصیل ایرانی بخره ، یکی از اولین انتخاب هاش همین طرحه . چون هم چشم نوازه ، هم یه جورایی اصیل بودن رو فریاد می زنه . حالا فکر کن یه نقش مایه با این همه اصالت و ریشه ، تو دل هزار تا فرش باشه . معلومه که می درخشه !

لچک چیست ؟ نگاهی دقیق به یکی از اجزای کلیدی فرش های سنتی

وقتی صحبت از طرح فرش لچک و ترنج می شه ، حتماً باید بدونی لچک چی ئه . لچک ها همون نقش هایی ان که تو چهار گوشه ی فرش دیده می شن . یه جور مثلث ، یا یه نقشه ی گوشه ای که ممکنه با ترنج وسط فرش هماهنگ باشه یا گاهی کمی فرق داشته باشه . طراحای فرش این لچک ها رو جوری می کشن که هم جذاب باشه ، هم طرح کلی فرش رو کامل تر نشون بده .

بعضی وقتا لچک ها دقیقاً ادامه ی ترنج ان ، یعنی از یه نقش واحد مشتق شدن . بعضی وقتام خودشون شخصیت مستقلی دارن ولی با بقیه طرح هماهنگ هستن . همین لچک ها هستن که باعث می شن وقتی به یه فرش نگاه می کنی ، چشمت از وسط تا گوشه ها یه مسیر منظم و زیبا رو دنبال کنه . مثلاً یه فرش رو تصور کن که ترنجش آبیه ، لچک هاش هم با همون رنگ ولی با یه طرح دیگه طراحی شدن ؛ خب همین هماهنگی ئه که دل می بره .

ترنج فرش چیست ؟ قلب تپنده طرح های لچک و ترنج

ترنج ، دقیقاً همون بخشی از فرشه که وسطش قرار داره . مثل قلب فرشه ! یه بخش مهم و شاخص که معمولاً همه نگاه ها رو اول از همه به خودش جلب می کنه . ترنج ها معمولاً گردن ، یا بیضی ، بعضی وقتا لوزی ، بادامی یا حتی چندپر طراحی می شن . نوع شکلش بستگی داره به سبک اون فرش و منطقه ای که توش بافته شده .

مثلاً فرش های تبریز یه ترنج های پیچیده و خیلی ظریف دارن ، ولی تو فرش های کاشان یا اصفهان بیشتر دنبال تقارن و سادگی با جزئیات خاص می گردن . حالا چرا این مهمه ؟ چون ترنج درست نقطه تمرکز طراحی فرشه . بقیه نقشه ها و طرح ها هم معمولاً دور و بر همین ترنج شکل می گیرن و بهش جهت می دن . بدون ترنج ، انگار فرش یه جورایی ناقصه !

انواع فرش لچک و ترنج ؛ دسته بندی دقیق بر اساس ساختار و طرح

مقدمه ای بر تنوع بی نظیر در طراحی های لچک و ترنج

اگه فکر کردی همه ی فرش های لچک و ترنج یه مدل دارن ، سخت در اشتباهی ! این طرح ها کلی تنوع دارن و هرکدوم شون هم داستان خودشونو دارن . بعضیاشون ساده ن ، بعضیاشون پرنقش و نگار . بعضیا یه ترنج بزرگ وسط دارن با لچک های کوچیک و هماهنگ ، بعضی دیگه چند تا ترنج دارن که حتی گوشه ها رو هم پر کرده .

طراحای فرش بسته به منطقه ، سلیقه ی بازار و حتی زمان ، طرح ها رو تغییر می دن . ولی در کل ، می تونیم این تنوع رو تو چند مدل اصلی دسته بندی کنیم :

۱ . لچک تو در تو

یه جور طراحی که توش چند لچک مختلف به صورت لایه لایه یا ترکیبی کنار هم چیده شدن . انگار چندتا گوشه کار هنری کنار هم قرار گرفته باشن . این نوع طراحی بیشتر تو فرش های فاخر و مجلسی دیده می شه که قراره کلی جزئیات و ظرافت توش نشون داده بشه . مثلاً یه لچک قرمز با یه قاب فیروزه ای ، بعد دوباره یه طرح دیگه داخلش ؛ خیلی خاص می شه .

۲ . لچک متداخل

تو این مدل ، طرح لچک ها طوری طراحی می شه که با نقش زمینه ی فرش قاطی می شن . یعنی به جای اینکه یه بخش جداگانه باشن ، انگار از دل زمینه اومدن بیرون و همون جا هم ادامه دارن . این مدل طراحی یه حس عمق و پیچیدگی خاص به فرش می ده و باعث می شه آدم بیشتر دقت کنه تا همه ی جزئیات رو ببینه .

۳ . لچک طره ای

طره یعنی یه حالت انحنا و نرمی تو خطوط . حالا تو طرح لچک طره ای ، گوشه های فرش با خطوطی طراحی می شن که یه حالت منحنی و پیوسته دارن . این لچک ها معمولاً به هم وصلن و یه قاب کلی برای فرش می سازن . حس لطافت و نرمی تو این طرح ها خیلی بیشتره . معمولاً هم تو فرش های دستباف هنری دیده می شن .

۴ . لچک چهار ترنج

همون طور که از اسمش پیداست ، این مدل یه جور ترکیب خاصه که تو هر چهار گوشه فرش ، یه ترنج کوچیک قرار می گیره . این ترنج ها معمولاً از ترنج مرکزی الهام گرفتن و با اون هماهنگ هستن . این مدل باعث می شه فرش یه نظم و تقارن بی نظیر پیدا کنه . خیلی ها به خاطر همین تقارن عاشق این سبک ان . واقعاً چشم نوازه !

ویژگی های منحصربه فرد انواع طرح فرش لچک و ترنج

چرا طرح لچک و ترنج همچنان محبوب است ؟

اگه بخوای بدونی چرا هنوز هم فرش لچک و ترنج بین همه مدل های فرش این قدر پرطرفداره ، باید به چندتا ویژگی خاصش دقت کنی . اول از همه ، این فرش ها از نظر بصری خیلی متعادل و چشم نوازن . یعنی همه چیز سر جاشه . ترنج که وسط فرشه نقش اصلی رو بازی می کنه ، لچک ها هم اون دور و اطراف مثل یه قاب زیبا اونو کامل می کنن .

طرح هایی که توی این مدل فرش ها استفاده می شن معمولاً یا هندسی ان یا از طبیعت الهام گرفتن . همین باعث می شه یه هارمونی قشنگ بین اجزای فرش به وجود بیاد . مثلاً فرض کن یه فرشی داری با یه ترنج بادامی طلایی وسط و لچک هایی با برگ های سبز و آبی . واقعاً دیدن داره !

از نظر رنگ هم طرح های لچک و ترنج حرف ندارن . خیلی وقت ها از رنگ های گرم مثل قرمز لاکی ، زرشکی ، سبز تیره یا آبی سلطنتی استفاده می شه . این رنگ ها به فرش یه گرما و صمیمیت خاص می دن که باعث می شه فضا رو دلنشین تر کنن . واسه همینم هست که تو خونه های سنتی ، این فرش ها غوغا می کنن !

در واقع ، این ویژگی ها دست به دست هم دادن تا طرح لچک و ترنج همیشه یه انتخاب مطمئن برای طرفدارای فرش اصیل ایرانی باشه . چه برای کف خونه ، چه برای دیوار ، چه حتی توی دکور فضاهای رسمی و شیک .

استفاده از طرح های لچک و ترنج در فرش ماشینی

تلفیق سنت و تکنولوژی در بازار امروز فرش

این روزا دیگه فقط فرش دستباف نیست که طرح های لچک و ترنج داره ؛ تو فرش ماشینی هم کلی مدل با همین سبک تولید می شه که انصافاً بعضیاش حتی از نمونه های دستباف هم چشمگیرترن . تکنولوژی باعث شده تولید فرش ماشینی با دقت خیلی بالا انجام بشه ، تا جایی که گاهی اصلاً نمی فهمی ماشینیه !

مثلاً طرح لچک و ترنج رو تصور کن که روی یه فرش 1200 شانه با نخ اکریلیک هیت ست شده بافته شده ؛ هم بافت نرم و لطیفی داره ، هم نقش ونگارش واضح و قشنگه . تازه قیمتشم به صرفه تر از دستبافه . واسه همین الان خیلیا وقتی دنبال یه فرش خوش نقش ان که هم سنتی باشه هم شیک ، سراغ همین فرش ماشینی با طرح لچک و ترنج می رن .

فرش ماشینی تو سایزها و رنگ های مختلف تولید می شه . یعنی می تونی یه طرح خاص رو هم برای پذیرایی ، هم برای اتاق خواب ، هم حتی برای آشپزخونه پیدا کنی . تطبیق پذیری این فرش ها با دکوراسیون های مختلف هم باعث شده که خیلی از خانواده ها دیگه لازم نباشه دنبال فرش های خیلی خاص و گرون بگردن ؛ همین مدل های لچک و ترنج ماشینی هم نیازشون رو کاملاً برطرف می کنه .

محبوب ترین طرح های لچک و ترنج در شهرهای مختلف ایران

معرفی نمونه های برجسته از دل شهرهای فرش باف

همه ی ایران یه جور فرش نمی بافه ! هر شهر و منطقه ای سبک و سیاق خودشو داره . بعضی جاها طرح ها پرنقش و رنگارن ، بعضی جاها ظریف و کم نقش . تو طرح های لچک و ترنج هم همین تنوع دیده می شه . بیاین با معروف ترین مدل هاش آشنا بشیم :

۱ . فرش اصفهان و نایین | ظرافت در اوج تعادل

فرش های اصفهان و نایین انگار از دل یه نقاشی اومدن . پر از گل های شاه عباسی ، ترنج های دقیق و لچک های منظم . این دو تا شهر به خاطر طراحی های ظریفشون معروفن . رنگ هایی که تو این فرش ها استفاده می شه معمولاً ملایمن ، مثل آبی آسمونی ، بژ ، کرم یا نخودی . همین باعث می شه یه حس آرامش خاصی به فضا بدن .

این طرح ها به قدری پرطرفدارن که تو فرش ماشینی 700 تا 1500 شانه هم زیاد دیده می شن . یه جورایی وقتی اسم فرش سنتی و خوش طرح میاد ، همه یاد فرش اصفهان و نایین می افتن .

۲ . فرش ماهی | الگویی برگرفته از طبیعت و تکرار

اگه دنبال یه طرح سنتی با تم خاص هستی ، حتماً با فرش ماهی آشنا شو . این طرح که بیشتر تو تبریز و خوی بافته می شه ، یه ترنج وسط داره و اطرافش پره از نقوش ماهی مانند که به شکل تکراری کنار هم قرار گرفتن . این فرم تکراری یه نوع نظم دلنشین به فرش می ده .

طرح ریز ماهی هم که دقیق تر و پُرجزئیاته ، خیلی بین فرش بازا محبوبه . مخصوصاً  این طرح درفرش  سرمه ای ، قرمز یا گردویی خیلی قشنگ درمیاد . فرش ماهی ماشینی هم الان خیلی تولید می شه . مثلاً تو سایت “قالی کاشان” می تونی مدل های مختلفش رو از  فرش 700 شانه تا فرش 1500 شانه پیدا کنی .

۳ . فرش سالاری | شکوه طرح تبریز

طرح سالاری تبریز یه جور شاهکار حساب می شه . از اون طرحاست که تا می بینیش می گی : «واوو !» هم رنگ هاش غنی ان ، هم طراحی اش دقیق و منظم . معمولاً با رنگ های تیره مثل قرمز ، قهوه ای یا مشکی بافته می شه و همین هم باعث می شه خیلی شیک و باشکوه به نظر بیاد .

این فرش تو سایزهای مختلف هست ؛ از  فرش 12 متری و 9 متری گرفته تا قالیچه و پادری . تازه برخلاف بعضی طرح ها که یه رنگ خاصش طرفدار داره ،فرش سالاری تبریز تو رنگ های کرم ، آبی ، گردویی و بژ هم حسابی پرفروشه .

۴ . فرش طرح کاشان | اوج اصالت و ظرافت ایرانی

اگه بگی فرش کاشان یعنی اصالت ، اشتباه نکردی . طرح فرش کاشان یه ترکیب فوق العاده از گل های شاه عباسی ، ترنج متقارن و لچک های منظم داره . همه چیز تو این طرح ها یه نظم و زیبایی خاص داره که از دل فرهنگ کاشان بیرون اومده .

رنگ هایی مثل قرمز گوجه ای ، آبی فیروزه ای و بژ تو این طرح خیلی پرکاربردن . به خاطر کیفیت بالای نخ و بافت ، این فرش ها موندگاری زیادی دارن و همیشه جزو انتخاب های اصلی بازارن .

۵ . فرش بیجار | قالی آهنین ایران

فرش بیجار یه چیز دیگه ست . اگه دنبال فرش محکمی هستی که سال ها بدون مشکل کار کنه ، قالی بیجار انتخاب خوبیه . دلیل اینکه بهش می گن قالی آهنین ، همین دوام بالاشه . طراحی اش هم خیلی با دقت انجام می شه . لچک و ترنج هاش تقارن دارن و همه چیز منظم و حساب شده ست .

رنگ های تیره مثل قرمز ، آبی نفتی و قهوه ای تو این طرح زیاد استفاده می شه و معمولاً برای خونه هایی با دکور سنتی و کلاسیک فوق العاده ست .

نتیجه گیری | لچک و ترنج ، زبان گویای فرش ایرانی

اگه دنبال یه فرش ایرانی خاص هستی که هم اصیل باشه ، هم چشم نواز ، هم موندگار ، بدون شک طرح لچک و ترنج یه انتخاب درجه یکه . از خونه های قدیمی گرفته تا آپارتمان های امروزی ، این فرش ها همیشه جا دارن . طرحی که هم سنت رو نشون می ده ، هم زیبایی شناسی ایرانی رو به تصویر می کشه .

چه فرش دستباف بخوای ، چه ماشینی ، این سبک همیشه یه گزینه عالیه . ترکیب تنوع رنگ ، ساختار متقارن ، الهام از طبیعت و معماری باعث می شه با هر نوع دکوری به راحتی جور بشه . اگه دنبال یه فرش خاص با هویت ایرانی هستی ، بدون تردید سراغ انواع طرح فرش لچک و ترنج برو . ضرر نمی کنی !