تمام مراحل نهایی تکمیل فرش ماشینی از بخارزنی تا ریشه‌زنی

تا حالا براتون پیش اومده که یه فرش نو بخرید و براتون سوال بشه چطور این همه نظم و دقت توی بافت و حالت ایستاده الیاف ایجاد شده ؟ یکی از رازهای این موضوع ، مرحله بخارزنی توی فرآیند تکمیل فرشه . بعد از اینکه فرش ها از اتاقک خشک کن عبور کردن ، مستقیماً وارد دستگاه بخارزنی می شن . توی این بخش ، فرش ها از روی یه سیلندر خیلی بزرگ به اسم تامبور عبور می کنن . این سیلندر حدوداً ۲ .۵ متر قطر و نزدیک به ۴ متر طول داره و با بخار آب داغ گرم می شه .

تامبور دقیقاً مثل یه اتوی بخار غول پیکر عمل می کنه . کاری که انجام می ده اینه که لایه آهار پشت فرش رو با فشار و حرارت ، کاملاً توی بافت زمینه فرش فشرده می کنه . نتیجه ش اینه که پشت فرش یه حالت طبیعی و صاف می گیره و دیگه خبری از برجستگی های ناجور و ناهماهنگ نیست .

علاوه بر این ، توی این مرحله چروک هایی که ممکنه روی فرش افتاده باشه هم از بین می ره . ضمن اینکه الیاف فرش حرارت می بینن و به صورت ایستاده و منظم درمی آن که توی چشم مشتری هم جلوه بیشتری داره . بعد از بخارزنی ، فرش ها یه بار دیگه از خشک کن عبور می کنن تا رطوبت باقی مونده هم کامل از بین بره و فرش برای مراحل بعدی کاملاً آماده باشه .

عملیات شیرینگ یا تراش در فرآیند تکمیل فرش

وقتی که فرش کاملاً خشک شد ، نوبت به مرحله ی تراش یا همون شیرینگ می رسه . اینجا جاییه که فرش آخرین دستکاری های سطحی اش رو تجربه می کنه تا بافتش یکدست تر و مرتب تر بشه . دستگاه شیرینگ درست در انتهای خط آهار قرار داره و کارش اینه که یه پولیش خیلی دقیق اما ظریف روی سطح فرش انجام بده .

حتی اگر فرش قبلاً هم تراش خورده باشه یا به نظر بیاد که سطح صافی داره ، باز هم این مرحله براش لازمه . چرا ؟ چون قراره پرزهای ریز و اضافی از سطحش جمع بشن . این جا از مکنده های قوی استفاده می شه تا ذره ای از الیاف بریده شده روی فرش نمونه . نتیجه چی می شه ؟ یه سطح مخملی ، تمیز و خیلی مرتب که آماده رفتن به مراحل بعدیه .

زیگزاگ کردن کناره های فرش ماشینی

تا حالا کناره های فرش رو با دقت نگاه کردید ؟ می دونستید اون دوخت های مرتب کنار فرش ، فقط برای زیبایی نیستن ؟ قضیه خیلی جدی تر از این حرفاست ! چون لایه زیرین فرش که بهش برزنت می گن ، خودش لبه و کناره مشخصی نداره ، نخ های چله و خاب خیلی راحت ممکنه از کناره ها بیرون بیان . و این یعنی شروع دردسر برای مصرف کننده .

برای اینکه این مشکل پیش نیاد ، مرحله ای به اسم زیگزاگ یا طره پیچ کردن انجام می شه . این مرحله یه جور دوخت تخصصی برای کناره های فرشه که با استفاده از یه دستگاه خاص به نام زیگزاگ انجام می گیره . این دستگاه ، یه چیزی شبیه چرخ خیاطیه اما حرفه ای تر . دو نوع نخ توش استفاده می شه : یکی نخ زیگزاگه که از جنس نخ خاب زمینه فرشه و دقیقاً هم رنگ با لبه های فرش انتخاب می شه ؛ این نخ با حرکت رفت وبرگشتی روی کناره های فرش دوخته می شه .

نخ دوم ، نخ دوخته که مقاومت بالاتری داره و برای استحکام بیشتر استفاده می شه . جنسش معمولاً از پلی استره یا ترکیب پنبه و پلی استر . معمولاً هم سفید رنگه . وظیفه ش اینه که باعث شه اون دوخت های زیگزاگ تا مدت ها سالم بمونه و کناره های فرش آسیب نبینن .

جالبه بدونید دستگاه زیگزاگ روی یه میز فلزی مخصوص به اسم میز فرش نصب شده که جابه جایی فرش توی مراحل مختلف رو آسون می کنه . معمولاً اول یه سمت فرش زیگزاگ می شه و بعد فرش برمی گرده تا سمت دیگه اش هم دوخته بشه . بعضی از کارخانه ها حتی از دو دستگاه در دو طرف میز استفاده می کنن تا هم سرعت کار بیشتر شه و هم بازدهی تولید بالا بره .

استفاده از نوار چرم در کناره فرش ماشینی

حالا برسیم به یه کار خیلی خاص که تو بعضی از کارخانه ها انجام می شه : دوختن نوار چرم به کناره های فرش . این کار ممکنه تو ظاهر فقط یه تزیین ساده به نظر بیاد ، ولی واقعاً کاربردیه . چرا ؟ چون این نوار چرمی باعث می شه فرش روی کف سرامیکی لیز نخوره و از طرفی ، از ساییدگی و خراب شدن لبه های فرش جلوگیری می کنه .

البته این کار تو سال های اخیر کمتر رایجه ، اما هنوز هم بعضی جاها انجام می شه . معمولاً از چرم های مصنوعی با عرض ۳ تا ۴ سانتی متر استفاده می کنن و رنگ هاش هم بیشتر توی طیف قهوه ای روشن تا سیره تا با رنگ کلی فرش هماهنگ باشه . نکته جالب اینه که این نوار چرم دقیقاً همزمان با زیگزاگ کردن دوخته می شه ، یعنی چرم و لبه برزنت با هم وارد دستگاه می شن و دوخت انجام می گیره .

مرحله برش در فرآیند تکمیل فرش ماشینی

تا اینجای کار ، فرش ها به صورت رولی و پشت سر هم از مراحل آهار و شیرینگ عبور کردن . اما برای اینکه هر تخته فرش به شکل مجزا آماده فروش بشه ، باید از هم جدا بشن . اینجاست که مرحله ی برش وارد عمل می شه .

بین هر دو فرش ، یه قسمت کوچیک از برزنت یا ساده باف قرار داره که اون ها رو به هم متصل کرده . این قسمت معمولاً بین ۵ تا ۱۰ سانتی متره . توی مرحله برش ، این قسمت بریده می شه ولی نه کامل ! یه حدودی ، یعنی ۲ تا ۳ سانت از برزنت در ابتدا و انتهای هر فرش باقی می مونه . حالا چرا این طوری ؟ چون قراره همین قسمت های باقی مونده در مرحله بعدی یعنی ریشه زنی استفاده بشن .

یه مثال ساده بزنم : دقیقاً مثل وقتی که یه تکه پارچه رو برای دوخت آماده می کنن ، یه مقدار از لبه ش رو نگه می دارن برای سجاف . توی فرش هم همینطوره . اون قسمت های اضافی قراره پایه ی کار زیبایی فرش بشن .

ریشه زنی فرش ماشینی ؛ نهایی سازی ظاهر فرش

تا حالا شده به لبه فرش ها نگاه کنین و اون منگوله های قشنگ شون توجه تون رو جلب کنه ؟ اون ها فقط برای خوشگلی نیستن ! نقش محافظتی دارن و توی استحکام فرش هم خیلی مهمن .

در فرش دستباف ، بعد از اینکه فرش از دار قالی جدا می شه ، نخ های چله ای که از دار آویزون بودن ، باقی می مونن . این نخ ها معمولاً یا به صورت گره دار تزئین می شن یا بافته می شن تا ظاهر زیبایی پیدا کنن . ولی تو فرش ماشینی قضیه یه کم فرق می کنه .

اینجا ، ریشه ها از قبل آماده  شدن و به جای اون چله های آویزون ، با دستگاه مخصوص به اسم ریشه زن به قسمت های باقی مونده از برزنت در ابتدا و انتهای فرش دوخته می شن . این ریشه ها علاوه بر اینکه جلوه ی سنتی قشنگی به فرش می دن ، باعث می شن نخ های خاب و پود در لبه های فرش سر جای خودشون بمونن و درنیان .

بعد از اینکه ریشه زنی انجام شد ، یه اپراتور کارشناس با دقت فرش رو بررسی می کنه تا مطمئن شه همه چیز درست و بی نقص انجام شده . فرش هایی که تأیید می شن ، بسته بندی می شن و آماده ارسال برای فروش می شن .

معرفی انواع ماشین های آهار فرش ماشینی

حالا یه نگاهی بندازیم به دستگاه هایی که عملیات آهار فرش رو انجام می دن . بر اساس نوع تولید ، کارخانه ها از دو مدل سیستم حرارتی استفاده می کنن :

ماشین آهار با حرارت غیر مستقیم

این مدل دستگاه ها الان توی بیشتر کارخانه ها استفاده می شن چون هم ایمن ترن ، هم کار کردن باهاشون راحت تره . این ماشین ها از بخار برای گرم کردن استفاده می کنن و دیگه مشعل مستقیم ندارن . در واقع ، حرارت رو غیرمستقیم به سطح فرش منتقل می کنن تا آهار به خوبی جذب شه .

اگه بخوایم ساده بگیم : مثل اینکه بخوای چیزی رو توی بخارپز گرم کنی ، نه اینکه مستقیماً بزاریش روی آتیش ! این کار باعث می شه هم کیفیت آهار بهتر بشه ، هم خطر آسیب کمتر بشه .

ماشین آهار با حرارت مستقیم

این دستگاه ها از مشعل مستقیم استفاده می کنن و حرارتشون شدیدتره . شاید توی بعضی از فرش ها این روش سرعت کار رو ببره بالا ، ولی کنترل دقیق حرارت توی این دستگاه ها سخت تره . به همین دلیل بیشتر توی تولیدات خاص یا سفارش های ویژه استفاده می شن .

ترکیبات آهار و نقش رزین در چسب فرش

بیایم یه کم ریز بشیم توی اون ماده ای که باعث ایستایی و نظم فرش می شه ؛ یعنی چسب آهار . این چسب ترکیبیه که دقیقاً به پشت فرش زده می شه تا ساختار فرش رو منسجم کنه . ولی ترکیبش چطوریه ؟ آیا یه فرمول مشخص داره ؟ نه دقیقاً .

ترکیب چسب آهار بسته به نوع فرش و دستگاهی که توی کارخانه استفاده می شه متغیره . ولی یه ماده توی همه اشون مشترکه : رزین .

رزین یه ماده چسبنده ست که یا از دل طبیعت درمیاد یا به صورت مصنوعی تولید می شه . مثلاً رزین طبیعی همون شیره درخته ، مخصوصاً درخت کاج ، که بوی خاصی هم داره . اما رزین مصنوعی از ترکیب مواد شیمیایی درست می شه و برای مصارف صنعتی استفاده داره . ویژگی مهم رزین اینه که توی الکل حل می شه ولی توی آب نه !

چرا رزین این قدر مهمه ؟ چون پایه اصلی تمام چسب های آهاره . هرچی رزین باکیفیت تر باشه ، آهار بهتر عمل می کنه و فرش محکم تر درمیاد . اگه چسبی از رزین خالص و بدون مواد اضافی ساخته شده باشه ، اون فرش احتمالاً کیفیت بالاتری داره .

سخن پایانی

توی این مقاله سعی کردیم همه ی اون چیزایی که درباره مراحل نهایی تکمیل فرش ماشینی لازمه بدونید رو به زبون ساده و قابل فهم براتون توضیح بدیم . از بخارزنی گرفته تا ریشه زنی ، هر مرحله نقش خاص خودش رو توی ظاهر نهایی ، کیفیت و حتی قیمت فرش داره .

پس اگه یه روزی قصد خرید فرش کاشان رو داشتید ، با دونستن این مراحل ، راحت تر می تونید بفهمید که چرا بعضی از فرش ها با اینکه ظاهر مشابه دارن ، قیمت متفاوتی دارن . چون کیفیت توی همین جزئیات شکل می گیره .

اگه از این مقاله خوشتون اومد ، حتماً یه سری به بقیه مطالب وبلاگ قالی کاشان هم بزنید ؛ کلی نکات جالب دیگه منتظر شماست .