دسته بندی طرح های فرش : طبقه بندی جامع و کاربردی

در این مقاله یک دسته بندی کامل و جامع از انواع طرح فرش ایرانی را بیان کرده ایم. در این دسته بندی ، طرح های فرش بر اساس نقش مورد استفاده ، ساختار درونی و اجزای آن ، جغرافیایی که در آن به وجود آمده اند ، چیدمان نقش ها در کنار یکدیگر و نوع کاربردی که دارند به دسته هایی تقسیم شده اند. این دسته بندی به شما کمک می کند تا اولا انتخاب بهتری به نسبت خواسته ای که از خرید فرش خود دارید داشته باشید و بعلاوه با توجه به این که لینک به صفحه مربوط به فروش فرش های آن دسته در این مقاله گنجانده شده است ، می توانید به سادگی در سایت قالیکا : قالی کاشان جهت یافتن طرح فرش مورد نظرتان پیمایش کنید.

دسته بندی و لینک به صفحات هر دسته از طرح فرش

در ابتدا و جهت دسترسی آسان به هر یک از دسته های طرح فرش ایرانی ، لینک به مطالب مرتبط با آن ها به شکل ساختار مند در ادامه آورده شده است.

جهت مشاهده و آشنایی هر چه بیشتر با هر دسته بر روی نام آن در جدول بالا کلیک کنید تا به صفحه مربوطه منتقل شوید. 

جزئیات این دسته بندی به همراه عکس و توضیحات درباره هر نوع فرش در مقاله طرح فرش ما موجود است.

طرح و نقشه فرش ایرانی را می توان از جهات مختلف به انواع گوناگون تقسیم کرد.

• نقش فرش : معروف ترین تقسیم بندی ، دسته بندی انواع طرح فرش بر اساس نقش فرش یا همان عناصر به کار رفته در نقشه فرش است. البته که هر کدام از این دسته نقش های فرش خود به زیر دسته های مختلفی تقسیم می شوند که به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد .
• ساختار نقشه فرش : دسته بندی دوم در طرح فرش ، تقسیم بندی بر اساس ساختار نقشه فرش است. فرش کلاسیک ایرانی دارای ساختار شناخته شده معروفی است که بیشتر فرش های ایران از گذشته تا کنون در این ساختار می گنجند. ترنج ، کلاله ، لچک ، حاشیه و طره بخش های مختلف در ساختار فرش کلاسیک ایرانی است که به فراخور زمان و سلیقه مردم ، تعدادی از آن ها در طرح و نقشه های مختلف حذف شده اند ، ساده تر شده اند یا بر پیچیدگی آن ها افزوده شده است.
• فرش قومیت های ایرانی : طرح فرش های بافته شده در هر قومیت ویژگی های ساختاری مخصوص به خود دارد. فرش قشقایی ، بلوچ و ترکمن تعدادی از شناخته شده ترین این نوع نقشه فرش است.
• فرش های منتسب به شهرهای تاریخی ایران : این دسته بندی هم مثل دسته بندی قبلی تاثیر از فرهنگ محل ایجاد و توسعه این طرح ها پذیرفته است. از معروف ترین این مدل های فرش ایرانی ، فرش اصفهان ، نایین ، کاشان ، تبریز و کرمان است.
• چیدمان گل ها و نقش فرش : در این دسته بندی نوع گل های فرش از نظر اندازه ونحوه قرار گیری آن ها در کنار هم در نظر گرفته می شود.
• کاربرد فرش : این که فرش را در چه کاربردی استفاده می کنید در تعیین طرح فرش بسیار تاثیر گذار است. فرش آشپزخانه و فرش کودک از مهم ترین انواع طرح فرش در این دسته بندی هستند.

در ادامه به معرفی هر دیدگاه در دسته بندی انواع طرح فرش می پردازیم.

1- انواع طرح فرش بر اساس نقش فرش

معروف ترین دسته بندی ، دسته بندی طرح های فرش بر اساس نقش یا همان نقش مایه فرش است. همان عناصر یا به اصطلاح عامه گل های قالی که در کنار یکدیگر نقشه فرش یا به عبارت دیگر طرح فرش را تشکیل می دهند.

از پر استفاده ترین و کاربردی ترین نقوش امروزه فرش دستباف و ماشینی می توان به نقش شاه عباسی ، اسلیمی ، بته جقه ، گل رز و گلدانی اشاره کرد.

طرح فرش های شاه عباسی و اسلیمی حسی از اصالت و شکوه ایرانی دارند . در حالی که طرح فرش های گل رز و گلدانی به نقاشی های امروزی و هنرمندانه از طبیعت شباهت دارند. طرح فرش های بته جقه ، طرح فرش های خاص برای ایجاد تفاوت هستند.

برای آشنایی بیشتر با این عناصر زیبای فرش ایرانی مقاله نقش فرش را که به زودی منتشر خواهد شد، مطالعه بفرمایید.

2- انواع طرح فرش بر اساس ساختار

در این دسته بندی ، طرح های فرش ایرانی بر اساس ساختار طبقه بندی می شوند. با توجه به این که طرح فرش دارای کدام یک از عناصر ساختاری از جمله حاشیه ، طره ، لچک و ترنج هستند ، طرح فرش در یکی از دسته های فرش لچک ترنج ، فرش افشان و فرش بدون حاشیه می تواند قرار گیرد. بر اساس ساختار زمینه فرش می توان ساختارهای فرش خشتی ، فرش واگیره ای یا بندی ، محرمات یا سلسله ای و فرش سراسری را نام برد. فرش های تلفیقی اقتباسی از ترکیب و تلفیق این ساختارها در کنار هم به وجود می آیند. 

فرش لچک ترنج ساختار معروف و اصیل فرش ایرانی را دارد و یک جور احساس آشنا و نوستالژیک برای بیشتر ایرانی ها به وجود می آورد. این در حالی است که فرش افشان و فرش بدون حاشیه با حذف پیچیدگی های ساختاری ، در زندگی امروزی با نیاز های متفاوت خریداران و استفاده کنندگان هماهنگ می شوند.

فرش خشتی یک فرش شلوغ دوست داشتنی است که می تواند جایگزینی برای هر نوع المان تزیینی در یک اتاق خالی باشد.

اگر فکر می کنید که طرح فرش ایرانی برای دکوراسیون های مینیمال دستش خالی است ، سخت در اشتباه هستید. طرح فرش های واگیره ای و محرمات ، طرح فرش های ساده و مینیمال هستند که با تکرار نقش های ساده، پیچیدگی طرح فرش های پر گل و پر کار را ندارند. اگر دلتان یک فرش بدون تقارن شبیه به یک تابلوی نقاشی می خواهد می توانید به سراغ طرح فرش سراسری بروید. فرش شکارگاه یا فرش درختی که حتی می توانند مثل یک تابلوی نقاشی بر روی دیوار نصب شوند و فضا را پر از زیبایی و رنگ و طراوت کنند.

برای آشنایی بیشتر با طرح فرش بر اساس ساختار می توانید مقاله انواع فرش بر اساس ساختار را که به زودی منتشر خواهد شد، مطالعه بفرمایید.

3- فرش اقوام ایرانی

اقوام ایرانی در گسترش هنر فرش بافی و معرفی این هنر به سراسر جهان نقش بسیار زیادی داشته اند. فرش عشایری یا گبه از بافت درشت و طرح های ساده و هندسی بهره می برند. رنگ بندی در این فرش ها به ویژگی های منطقه ای آن ها بر می گردد ، اما بیشتر این فرش ها دارای رنگ های شاد و پر انرژی هستند. 

در فرش ماشینی این طرح ها راه خود را به انواع بافت فرش باز کرده اند، اگر چه بشتر فرش های این دسته به دلیل درشت باف بودن ، در دسته گلیم فرش یا گلیم ماشینی قرار دارند، اما زیبایی آن ها سبب شده است که جای خود را در فرش اکریلیک با کیفیت هم باز کنند.

از معروف ترین طرح فرش های اقوام ایرانی می توان به فرش قشقایی ، فرش ترکمن و فرش بلوچ اشاره کرد.

برای آشنایی بیشتر مقاله طرح فرش های اقوام ایرانی ما را که به زودی منتشر خواهد شد، مشاهده بفرمایید.

4- فرش اصیل شهرهای ایران

شهرهای قدیمی ایرانی به دلیل این که در مقاطعی از تاریخ و همینطور در امروز ایران ، رونق اقتصادی زیادی داشته اند، محل تلاقی هنر و صنعت بوده اند و طرح های فرش زیبایی را به یادگار گذاشته اند که در بین اهالی آن شهرها و اطراف طرفداران بسیاری داشته است و مورد استفاده قرار می گرفته است. امروزه هم این طرح فرش ها از قبیل فرش اصفهان و تبریز و نایین و کاشان و کرمان و مشهد ، به نام شهرهایی که رونق خود را به آن ها مدیون هستند ، نام گذاری می شوند.

برای آشنایی بیشتر مقاله ما را در مورد فرش های مشهور شهرهای ایران را که به زودی منتشر خواهد شد، مطالعه بفرمایید.

5- طرح فرش بر اساس چیدمان نقش ها

با وجود این که طرح های فرش را از نظر علمی معمولا با تلفیقی از دسته بندی های بالا ، طبقه بندی می کنند ، آنچه مردم در هنگام جستجو برای طرح فرش مورد نظرشان در ذهن دارند ، معمولا این دسته بندی علمی نیست. در این بخش و بخش بعدی، دسته بندی های کاربردی در میان عموم مردم را بیان می کنیم.

چیدمان نقش های فرش ، نقش تعیین کننده در ظاهر و نمای فرش دارد. یک فرش گل برجسته با تاکید بر ساختار نقش و گل فرش ، شکوه و جلال را به بیننده منتقل می کند . در حالی که فرش گل ریز ، اوج هنر و ظرافت فرش بافی را به معرض نمایش می گذارد. فرش خلوت برای ذهن های منظم ایده آل است و فرش شلوغ ، فضاهای بزرگ را رنگ و لعاب می بخشد.

فرش ساده و مینیمال که این روزها بسیار مورد استقبال قرار گرفته است ، در دکوراسیون های مینیمال به خوبی هماهنگ است و برای افرادی که به دنبال سادگی و دکوراسیون مدرن هستند ، جذاب است. 

در این میان فرش گل برجسته قرار می گیرد که می تواند ، در هز دسته از طرح فرش ماشینی مورد استفاده قرار گیرد. این نوع فرش ، با دادن بعد و عمق به طرح فرش ، آن را جلوه گر تر می کند و به نقش های فرش ، تاکید و جلوه بیشتری می بخشند.

جهت آشنایی بیشتر مقاله ما درباره چیدمان نقش فرش را که به زودی منتشر خواهد شد، مطالعه بفرمایید.

6- طرح فرش بر اساس کاربرد

بدون شک یکی از تاثیر گذار ترین موارد در تعیین نوع طرح فرش، کاربردی است که از آن انتظار داریم. در ابتدا طرح فرش های کلاسیک قرار دارند که به فرش معمولی شهرت دارند و در بالا به بیان دسته بندی های مختلف آن و ویژگی های آن ها پرداختیم. این فرش ها معمولا در اتاق پذیرایی ، اتاق خواب یا محل کار مورد استفاده قرار می گیرند.

فرش آشپزخانه دارای المان های مربوط به آشپزی از قبیل میوه ها ، ظرف ها و ادویه ها است. فرش کودک شامل نقاشی های کودکانه ، شخصیت های انیمیشنی یا نقاشی های ساده است. فرش نوجوان دارای طرح های ساده با رنگ های شاد است.

فرش نماز با طرح های محرابی که در مسجد ها و اماکن مذهبی به کار می رود و تابلو فرش که بسته به فضای مورد استفاده می تواند دارای مضامین متنوع باشد.

در نهایت هم فرش های دارای اندازه های کوچک قرار دارند که به دلیل اندازه کوچک نمی توانند دارای طرح پیچیده باشند و معمولا طرح های افشان و بدون حاشیه و یا طرح های مدرن و یا خشتی را به شکل بسیار ساده شده در خود جای میدهند. فرش های رولی یا کناره ، رو پله ای ، رویه مبل و رویه پشتی و پادری در این دسته قرار دارند.

به منظور آشنایی بیشتر مقاله ما درباره انواع فرش را مطالعه بفرمایید.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی دسته بندی های مختلف از انواع طرح فرش را مورد بررسی قرار دادیم و به بررسی و مقایسه ویژگی های سدته ای مختلف در هر دسته بندی پرداختیم. این دسته بندی ، تا جایی که تیم ما در قالیکا : قالی کاشان در جریان است ، کامل ترین و جامع ترین دسته بندی در انواع طرخ فرش ماشینی و دستباف است که فر شهای هر دو دسته را تخت پوشش قرار می دهد.

در منابع دیگر بدون در نظر گرفتن معیارهای دسته بندی ، مواردی از هر دسته بندی در کنار هم قرار گرفته اند و یک دسته بندی مسطح را ساخته اند. بنابراین بعضی از این دسته بندی ها دارای هم پوشانی است. اگرچه دسته بندی ما نیز می تواند دارای معایبی باشد . خوشحال می شویم با نظرات خود ما را یاری کنید تا به مرور به این دسته بندی بیفزاییم یا آن را اصلاح کنیم تا بتواند راهنمایی مناسب برای دوست داران و خریداران فرش ماشینی و دستباف باشد.

بعلاوه با توجه به لینک هایی که در این مقاله قرار گرفته است، می توانید از آن برای یافتن طرح فرش مورد نظرتان در سایت قالی کاشان استفاده کنید. کافی است به جدول ارائه شده در ابتدای مقاله مراجعه کنید و صفحه مورد نظرتان را بیابید. مطالعه مقالاتی که به طور اختصاصی برای هر دسته بندی نوشته شده است یا نوشته خواهد شد هم خالی از لطف نخواهد بود.