تفاوت گبه با گلیم چیست؟ بررسی کامل فرش‌های سنتی ایرانی

احتمالاً اگه تا حالا برای خرید فرش اقدام کرده باشی ، با اسم هایی مثل گبه یا گلیم فرش برخورد داشتی . این دوتا اسم ممکنه شبیه هم باشن ولی واقعیت اینه که تفاوت های زیادی دارن . شاید پیش خودت فکر کرده باشی که اصلاً گبه چیه ؟ یا فرقش با گلیم دقیقاً چیه ؟ اگه این سوال ها تو ذهنت هست ، جای درستی اومدی !

توی این مطلب از «قالی کاشان» می خوایم با هم بشینیم و درباره گبه و گلیم فرش گپ بزنیم . از اینکه گبه از کجا اومده گرفته تا طرح ها و کاربرداش . قراره بفهمیم که هر کدوم از این فرش ها چه ویژگی هایی دارن و برای چه جاهایی مناسب ترن . پس اگه دنبال یه انتخاب درست و آگاهانه ای ، تا آخر این مطلب با ما همراه بمون .

گبه چیست ؟ تعریف کامل یک زیرانداز سنتی و اصیل

گبه در واقع یه نوع زیراندازه که ریشه اش به دل تاریخ و زندگی عشایری برمی گرده . تو بعضی جاها بهش می گن قالیچه خرسک . اگه بخوایم یه تصویر ازش تو ذهن داشته باشیم ، باید بگیم گبه همون فرشی بوده که مردم قدیم ، مخصوصاً عشایر ، برای گرم موندن تو هوای سرد می بافتن .

اون موقع ها که خبری از فرش ماشینی و کارخونه نبود ، مردم با پشم گوسفند و بز ، فرش هایی مثل گبه درست می کردن . حالا هنوزم تو مناطق عشایری مثل استان فارس ، گبه های دستباف کاربرد دارن و حتی فرش ماشینی هم ازش الگو گرفته .

یه چیز جالب درباره گبه ها اینه که بافتشون نسبت به فرش های دیگه درشت تره . مخصوصاً اونایی که دستبافن ، ظاهرشون یه جور خاصه که از همون نگاه اول متوجه تفاوتشون می شی . همین درشت باف بودنش باعث می شه یه حالت سنتی و قدیمی داشته باشه که خیلی ها دوستش دارن .

دلیل ضخامت و وزن زیاد گبه های سنتی چیست ؟

شاید واست سوال باشه که چرا گبه های دستباف این قدر سنگینن ؟ خب ، دلیل اصلیش استفاده از نخ های خیلی ضخیم و پودهای بلند در بافته . وقتی یه چیزی با نخ کلفت و چند لایه پود ساخته بشه ، طبیعتاً ضخامتش می ره بالا و سنگین تر می شه . این مسئله هم باعث می شه گبه تبدیل بشه به یه گزینه ی عالی برای گرم نگه داشتن خونه ، مخصوصاً تو مناطق سرد .

اما این قضیه تو گبه های ماشینی فرق می کنه . تو مدل های ماشینی ، چون تراکم فرش پایین تره (معمولاً ۳۲۰ یا ۴۴۰ شانه) ، وزن فرش خیلی سبک تره . در واقع این نوع گبه ها بیشتر از اینکه بخوان گرم نگه دارن ، برای دکوراسیون و استفاده روزمره طراحی شدن . قیمتشم معمولاً خیلی پایین تر از فرش های پر تراکم مثل ۷۰۰ شانه ست . پس اگه دنبال یه گزینه ی خوش قیمت و شیک برای خونه ات هستی ، گبه ماشینی می تونه انتخاب خوبی باشه .

طرح ها و مدل های رایج در گبه های دستباف ایرانی ؛ از شیر تا خانه در هم

یکی از چیزایی که گبه دستباف رو خاص و جذاب می کنه ، تنوع بی نظیر طرح هاشه . چون بیشتر گبه های اصیل توسط عشایر بافته می شن ، طرح هاشون برگرفته از طبیعت ، زندگی روزمره ، باورها و حتی احساساته . حتی بعضی ها فقط از ذهن خلاق بافنده ها اومدن . بریم چندتا از معروف ترین طرح هاشو با هم مرور کنیم :

طرح شیر

شیر تو فرهنگ ایران همیشه نماد قدرت و شجاعت بوده . برای همینم تو خیلی از گبه ها و گلیم های عشایری طرح شیر دیده می شه . مثلاً اگه به آثار باستانی نگاه کنی ، جام شیر غران که مال چند قرن قبل از میلاده ، نشون می ده که ایرانی ها از قدیم به شیر به عنوان یه نماد مهم نگاه می کردن.

طرح خشتی یا قابی

این طرح از اون دسته طرح هاییه که خیلی نظم و ترتیب داره . فرش رو به قسمت هایی مربعی یا مستطیلی تقسیم می کنن و تو هر قاب ، یه طرح خاص می ذارن . مثلاً گل ، اسلیمی ، گلدونی ، ستاره و این جور چیزا . این سبک طراحی علاوه بر گبه ، تو فرش خشتی یا حتی بعضی فرش های ماشینی هم دیده می شه .

طرح حوض گبه یا ترنج دار

این طرح یه ترنج بزرگ داره که دقیقاً یادآور حوض وسط خونه های قدیمی ایرونیه . دور تا دور این حوض ، نقش گل و شاخه های درهم تنیده دیده می شه که حس نوستالژیکی می ده . این مدل گبه ها وسطشون یه طرح بزرگ دایره ای یا بیضی دارن که بهش می گن ترنج یا همون «حوض» . دور این ترنج معمولاً گل برگ و غنچه هایی طراحی می شن که یادآور حوض وسط خونه های قدیمیه . انگار با نگاه به فرش ، یه حیاط سنتی با حوض و گلدونا جلوی چشمات زنده می شه .

طرح گل گبه

اینو دیگه از اسمش هم می شه فهمید . نقش گل های مختلف – مثل گل رز – روی فرش دیده می شه . این طرح مخصوصاً تو گلیم فرش های ماشینی کاشان خیلی پرطرفداره . بعضی وقتا طرح گل ها با حالت سه بعدی بافته می شه که یه جلوه ی مدرن و خاص به فرش می ده .

طرح ایلاتی

طرح ایلاتی یکی از خاص ترین و اصیل ترین طرح های گبه ست . این طرح ها الهام گرفته از فرهنگ و سبک زندگی عشایرن . نقشه ها معمولاً به صورت هندسی طراحی می شن. تو این مدل از نقش هایی مثل گل ، درخت ، پرنده و حیوانات استفاده می شه . البته این نقش ها فقط یه تصویر نیستن ، بلکه پر از معنی ان . مثلاً ممکنه یه گبه با طرح لوزی و گل کوچیکا ، سبک قشقایی یا کردی داشته باشه . هر ایل ، طرح مخصوص به خودش رو داره و این طرح ها ، نشون دهنده ی فرهنگ و سبک زندگی اوناست .

طرح درخت

اگه دنبال یه طرح پرمفهوم و شاعرانه می گردی ، گبه درختی انتخاب خوبیه . همون طور که از اسمش پیداست ، تو این سبک و مدل ، نقش یه درخت بزرگ وسط فرش قرار می گیره. مثلاً درخت سرو ، که نشونه ی شادی ، امید و ایستادگیه ، یا بید مجنون که بار غم و احساس رو تو خودش داره . این طرح ها بیشتر تو دل فرهنگ و احساسات مردم عشایر ریشه دارن .

گبه با طرح های هندسی

اگه دلت می خواد فرشی داشته باشی که پر از نظم و تقارنه ، مدل های هندسی رو امتحان کن . این طرح ها مثل ختایی ، جوشقانی ، خاتم شیراز ، محرمان ، قابی و ستاره ای طراحی می شن . گبه های هندسی با اون خطوط منظم و فرم های تکرارشون خیلی راحت با دکورهای کلاسیک یا حتی فانتزی و  مدرن هماهنگ می شن .

گبه های مدرن با طرح چهار فصل ، گل ، اردک و ابرش

دنیای گبه فقط به طرح های سنتی محدود نمی شه . این روزا مدل هایی با طرح های امروزی هم هستن که حسابی جلب توجه می کنن . مثلاً :

• طرح چهار فصل : به تغییرات طبیعت در طول سال اشاره داره . رنگ هاش هم متناسب با هر فصل طراحی شده .
• طرح گل و اردک : بیشتر تو مدل های فانتزی و گبه کودک دیده می شن .
• طرح ابرش : نوعی طراحی خاص که حالت سایه روشن و ترکیب رنگ ملایمی داره ، یه جورایی انگار رنگ ها تو هم حل شدن .

طرح راه راه

اگه دنبال یه طرح ساده تر باشی ، طرح راه راه می تونه انتخاب مناسبی باشه . خطوط افقی یا عمودی که به صورت منظم کنار هم قرار گرفتن . بعضی وقتا برای جذاب تر شدن ، توشون از نقش هایی مثل ستاره یا لوزی هم استفاده می کنن .

طرح خانه درهم

این طرح خیلی خاصه . یه حالت عرفانی و فلسفی داره که مسیر زندگی انسان رو از ابتدا تا رسیدن به کمال نشون می ده . نقشه هاش شلوغ تره ، رنگ هاشم گرم تر و با تعداد نقش بیشتر بافته می شه .

طرح کف ساده

تو این مدل دیگه خبری از نقش و نگار خاص نیست . یه زمینه ی ساده و خلوت داره که شاید بازتابی از سادگی و بی پیرایگی زندگی عشایری باشه . البته تو گبه های ماشینی مدرن هم از این طرح زیاد استفاده می شه ، مخصوصاً تو خونه هایی که دکوراسیون مینیمال دارن .

نحوه بافت گبه های دستباف و ماشینی ؛ بررسی تفاوت های ساختاری

یکی از نکاتی که دونستنش می تونه بهت کمک کنه تا فرق بین گبه و گلیم رو بهتر بفهمی ، بررسی نوع بافت اون هاست . چون واقعاً نحوه بافت این دو ، هم تو کیفیتشون تاثیر داره ، هم روی ظاهرشون ، و حتی قیمت نهایی شون .

گبه دستباف ؛ هنر زنده ای از دل طبیعت

گبه های دستباف معمولاً با نخ هایی بافته می شن که از پشم حیوانات مثل گوسفند یا بز به دست میاد . یعنی از همون چیزایی که عشایر همیشه دم دست دارن . دار قالی هم که برای گبه استفاده می شه ، برخلاف فرش شهری ، روی زمین و به صورت افقی پهن می شه .

توی هر رج گبه ، بین ۵ تا ۸ نخ پود دیده می شه ، که باعث می شه بافتش حسابی محکم و ضخیم دربیاد . رجشمار گبه های دستباف معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ هست ، ولی بعضی گبه های خاص – مخصوص خان ها یا بزرگان ایل – رجشمار بیشتر و کیفیت بالاتری هم دارن .

یه چیز خیلی جالبه دیگه اینکه خیلی از بافنده های عشایری اصلاً از نقشه آماده استفاده نمی کنن . همه چی تو ذهنشونه ! این یعنی هر گبه ای که بافته می شه ، مثل یه تابلوی نقاشیه که فقط یه دونه ش تو دنیا وجود داره . برای همینم هست که این گبه ها معمولاً قیمت بالاتری دارن و ارزش هنریشون خیلی زیاده .

گبه ماشینی ؛ ساده تر ، ارزون تر ، کاربردی تر

اما گبه های ماشینی داستان متفاوتی دارن . این مدل ها با دستگاه های بافندگی تولید می شن ، معمولاً با نخ های مصنوعی مثل پلی استر . نخ هایی که هم دوامشون خوبه ، هم قیمتشون پایین تره . بافت گبه های ماشینی خیلی سریع تر انجام می شه و تعداد پود تو هر رج بین ۲ تا ۳ تاست ، که باعث می شه ضخامتشون کمتر از مدل های دستباف باشه .

از اون طرف ، تنوع طرح توی گبه های ماشینی بیشتره . هر طرحی که بخوای – از سنتی و کلاسیک گرفته تا فانتزی و مدرن – تو بازار هست . این یعنی دستت برای انتخاب کاملاً بازه ، مخصوصاً اگه بخوای گبه رو با دکور خونه ت ست کنی .

در کل ، اگه دنبال یه زیرانداز شیک ، کاربردی ، و اقتصادی برای استفاده روزمره هستی ، گبه ماشینی یه انتخاب هوشمندانه ست .

کاربردهای گبه و گلیم فرش ؛ از خانه های عشایری تا دکوراسیون مدرن

حالا که درباره بافت و طرح گبه گفتیم ، وقتشه یه نگاهی بندازیم به اینکه این فرش ها کجاها کاربرد دارن و برای چه جور فضاهایی مناسب ترن .

توی دکوراسیون خونه

این روزا ، خیلی ها دنبال فرش هایی هستن که هم قیمتش مناسب باشه ، هم ظاهرش خاص و متفاوت . گبه و گلیم فرش ها دقیقاً همین ویژگی رو دارن . مخصوصاً توی خونه هایی که دکور سنتی یا ترکیبی دارن ، استفاده از گبه می تونه یه تضاد قشنگ با المان های مدرن ایجاد کنه . یه جور بازی با سبک ها که حسابی به چشم میاد .

مثلاً اگه دنبال فرش برای آشپزخونه ، راهرو یا راه پله هات هستی ، گلیم فرش یا گبه ماشینی انتخاب مناسبیه به عنوان فرش آشپزخانه  . چون هم ارزون تر از فرش های معمولی ان ، هم سبک ترن ، و هم اگه پاخورشون زیاد باشه ، زود خراب نمی شن . از طرف دیگه ، گبه های دستباف چون قیمت بالاتری دارن ، بهتره تو فضاهای خاص تر مثل نشیمن یا کنار مبلمان کلاسیک استفاده بشن .

کاربرد سنتی بین عشایر

برای عشایر ، گبه یه چیز دکوراتیو نیست ؛ یه نیاز ضروریه . چون تو مناطق سردسیر یا توی چادر ، کف زمین خیلی سرده . گبه های ضخیم و گرم می تونن حسابی کمک کنن که زمین خونه گرم بمونه . واسه همینم بافت گبه تو مناطق عشایری هنوز ادامه داره و خیلی از خانواده ها خودشون گبه می بافن و استفاده می کنن .

معنی گبه ؛ از گذشته تا امروز

کلمه ی «گبه» تو طول زمان ، معنی های مختلفی به خودش گرفته . اگه الان از یه نفر بپرسی گبه یعنی چی ؟ احتمالاً می گه : یه نوع فرش ضخیم با پرزهای بلند . که خب تا حدودی هم درسته .

اما اگه یه کم عقب تر بریم ، تو بعضی متون قدیمی ، «گبه» رو به معنی زبر ، زمخت ، یا حتی زشت و ساده به کار می بردن . بعضی منابع هم می گن ریشه این کلمه به واژه «گایر» برمی گرده که معنی «محافظ» می داده . یعنی یه چیزی که آدمو از سرما یا سختی زمین حفظ کنه .

واژه هایی مثل خرسک هم برای گبه استفاده می شده . خلاصه که این کلمه مثل خودش ، اصالت داره و یه دنیا داستان پشتشه .

خرید گبه ماشینی از فروشگاه قالی کاشان ؛ تنوع ، قیمت مناسب و تضمین کیفیت

اگه با خوندن این مطلب هوس کردی یه گبه بخری ، باید بگم که یکی از بهترین جاها برای خرید گبه ماشینی ، فروشگاه اینترنتی قالی کاشانه . چرا ؟ چون هم طرح هاش متنوعن ، هم قیمت هاش منصفانه ست ، هم کیفیت محصولاتش تضمینیه .

تنوع طرح و رنگ

قالی کاشان واقعاً تو زمینه گبه ماشینی دستش بازه . هر طرحی که بخوای – از گبه سنتی و ایلاتی گرفته تا گبه فانتزی و مدرن – اینجا پیدا می شه . این یعنی هر جور دکوراسیونی که داشته باشی ، یه مدل مناسب پیدا می کنی .

قیمت مناسب و خرید مستقیم از کارخانه

یه چیزی که خیلی مهمه و خیلیا هم دنبالشن ، قیمت خوبه . چون قالی کاشان مستقیم از کارخونه فروش داره ، می تونه قیمت رو پایین نگه داره . این یه فرصت خوب برای اوناییه که می خوان فرش باکیفیت بخرن ولی نمی خوان زیاد خرج کنن .

تضمین کیفیت و ارسال رایگان

قالی کاشان برای همه محصولاتش گارانتی معتبر کارخانه ای می ده . این یعنی اگه احیاناً مشکلی بود ، خیالت راحته که می تونی پیگیری کنی . علاوه بر اون ، ارسال رایگان به سراسر کشور هم داره ، که خب خودش یه امتیاز حسابی محسوب می شه .

جمع بندی نهایی ؛ گبه چیست و چه فرقی با گلیم دارد ؟

تا اینجای مقاله ، سعی کردیم خیلی کامل و دقیق به سوال مهم «تفاوت گبه با گلیم چیه ؟» جواب بدیم . اگه بخوای یه جمع بندی کوتاه داشته باشیم ، باید بگیم که گبه و گلیم هر دو از دل فرهنگ و هنر عشایری ایران بیرون اومدن ، ولی تو خیلی چیزا با هم فرق دارن .

گبه ها معمولاً پرزدارن ، ضخیم ترن ، و سنگین تر . بافتشون هم درشت تره . ولی گلیم ها معمولاً بدون پرزن ، سبک ترن و ساده تر . از نظر قیمت هم معمولاً گلیم ارزون تر درمیاد .

پس اگه دنبال یه فرش گرم ، خاص ، و با طرح های سنتی هستی که یه حس نوستالژیک و ایرانی به خونت بده ، گبه گزینه خیلی خوبیه . مخصوصاً اگه مدل ماشینی شو بخری که هم اقتصادی تره ، هم انتخابای بیشتری داره .

و اگه باز هم سوالی داشتی ، می تونی خیلی راحت با مشاورای سایت قالی کاشان در ارتباط باشی و با خیال راحت خریدت رو انجام بدی .