معرفی چند روش چله کشی

در روش بافت سنتی فرش چند مرحله وجود دارد که یکی از این مراحل اولیه چله کشی نام دارد. که در این مقاله قصد داریم چند روش چله کشی را به شما معرفی کنیم: در قدیم بافتن فرش زحمت های زیادی داشت ولی امروزه با پیشرفت علم صنعت و با آمدن دستگاهای مدرن فرش بافی این مراحل به حداقل رسیده و در زمان سریع‌تری به بازار عرضه می‌شود.

چله کشی چیست و چه نقشی در فرش دارد؟

یکی از پر تکرارترین مواردی که در مورد فرش و قالی به گوش می­ خورد تار و پود است. نخ­ های تار به صورت عمودی و نخ­ های پود به صورت افقی در دار قالی مورد استفاده قرار می ­گیرند، تار فرش را معمولا به نام چله فرش نیز می­ شناسند. چله از جنس نخ­ های نازک و مقاوم است که بر روی دار قالی در جهت عمودی و به صورت چند لا نصب می ­شوند. کاربرد اصلی این تار های مقاوم و پر پیچ و تاب نگهداری از گره ­های فرش ، قالی و گلیم در هنگام بافت است.

مرحله چله کشی در بافت فرش و گلیم یکی از مهم ترین مراحل بافت آن است چرا که این چله دار است که گره های فرش را نگهداری می­ کند. در عمل چله کشی ما قبل از شروع به بافت فرش ، تار هایی را به صورت عمودی و با کشش یکسان و مقاوم بر روی دار قالی سوار می­ کنیم.

روش چله کشی ترکی

•  در روش چله کشی ترکی، ابتدا دار(چهارچوبی که بین آن چله‌ها قرار میگیرند) مناسب را آماده كرده و فاصله بین سردار و زیردار را در طرفین اندازه ‌گیری می‌کنیم تا از مساوی بودن آن‌ها مطمئن شویم.

• در مرحله دوم مرکز سردار و زیردار را مشخص کنید و علامت بزنید. و عمل سیه‌بندی را با قسمت تقسیم دار زیر دار به واحدهای ۷ سانتیمتری یا ۱۰ سانتیمتری که برای درشت بافت است انجام دهید. عرض چله‌ها باید ۵ تا ۲۰ سانتیمتر بیشتر از زیردار باشد، پس از آن، دو عدد نخ چندلا شده تهیه نموده كه موازی عرض دار به راست روها بسته می‌شوند و به آنها، نخ زده می‌گویند. حدود ۳۰ سانتیمتر زهوار اول با زهوار دوم باید فاصله داشته باشد. در روش چله‌كشی به ۲ نفر نیاز است.

• در مرحله سوم این روش چله کشی بعد از اعمال فوق، نخ‌های چله را به صورت توپك درمی‌آوریم پس نفر اول سرگلوله توپك نخ چله را به اولین محل علامت گذاری شده در روی زیردار گره می‌زند و با توجه به اینكه بخواهیم تعداد شیرازه‌ها فرد یا زوج باشد، نخ چله را از رو یا زیر زهوارها رد می‌كنیم. به عبارتی اگر بخواهیم تعداد شیرازه‌ها فرد باشند از روی نخ اول و از زیر نخ دوم عبور می‌دهیم و اگر بخواهیم تعداد شیرازه‌ها زوج باشند از زیر نخ اول و از روی نخ دوم عبور می‌دهیم.

•  سپس گلوله را به نفر دوم كه بالا ایستاده تحویل می‌دهیم و نفر دوم به نوبه خود گلوله را از اولین محل علامت گذاری‌شده از روی سردار عبور می‌دهد و از پشت دار آن را به شخص اول در پائین واگذار می‌كند. و این شخص در این مرحله نخ را برعكس مرحله قبل تكرار می‌كند. چله های موردنیاز روی سردار و زیردار بطور مساوی و یكنواخت و با كشش یكسان تنیده می‌شود و حالت ضربدر یا زیگزاگ پیدا می‌كند.

    • در پایان به جای نخ اول یك نسخه چوبی و به عبارتی چوب مهار را رد می‌كنیم تا عمل گلیم‌بافی و زنجیره بافی روی آن انجام شود و به جای نخ زه بالایی چوب هاف را قرار می‌دهیم. پس از قرار دادن چوب های فوق بهتر است كه عمل كوجی پیچی را انجام دهیم. (وجود چوب كوجی نیاز نیست).

مزیت‌های روش چله کشی ترکی

   • تسلط بیشتر بافنده
   • منظم بودن چله ها
   • پائین كشی آسان

معایب‌های این روش

   • امكان چرخش چله روی سردار و زیردار (بعلت دوطرفه بودن چله‌ها) می‌باشد كه حتماً باید از چوب مهار استفاده شود.
   • انجام گلیم بافی به روش سوف: به دلیل اینكه چوب كوجی ندارد و دام كمتری نسبت به گلیم بافی به روش كرباس دارد.
   • شیرازه پیچی به روش منفصل: سرپودها از دو طرف آزاد و در اتمام بافت به وسیله دستگاه شیرازه پیچی می‌شود.
   • امكان بوجود آمدن عیب كجی به علت عدم استفاده از چوب کوجی می‌باشد.

روش چله کشی فارسی

چله‌ كشی فارسی كه به آن چله دوانی نیز گفته می‌شود.

در این روش چله‌كشی ابتدا با توجه به رجشمار فرش، نخ‌ چله موردنظر را تهیه نموده و در صورتی كه كلاف باشد آن را به صورت گلوله‌آورند. ابتدا طول چله موردنیاز را محاسبه نموده، به این صورت كه اگر طول قالی ۳ متر باشد یك متر به آن اضافه می كنیم(كه برای سرچله‌های فرش و جای دست بافنده در آخر فرش درنظر گرفته شود).

سه عدد میله فولادی به قطر ۵/۱ـ۱ سانتیمتر و به طول یك متر را تهیه كرده و در زمین فرو می كنیم. میله اول و دوم در امتداد یك خط مستقیم باید قرار بگیرد و میله دوم باید كمی از آن خط مستقیم فاصله داشته باشد.

فاصله میله اول و دوم یك متر و فاصله میله دوم و سوم باید ۳ متر باشد. سپس نخ چله را دور میله اول گره زده و از زیر میله دوم رد نموده و میله سوم را دور زده و در برگشت از روی میله دوم و از زیر میله اول رد می‌شود. به طوری كه نخ‌های بین میله اول و دوم به حالت ضربدر قرار بگیرد و این عمل را به تعداد گره‌های مشخص شده در عرض فرش تكرار می‌كند تا چله های موردنیاز بدست آید(چله‌ها شبیه به عدد ۸ لاتین قرار می گیرند)

باید توجه داشت كه ۱۲ـ۴ تار برای بافت شیرازه‌های كنار فرش درنظر می‌گیرند.انجام عمل فوق به چله ‌دوانی معروف است (چون فرد در حالت دویدن، چله‌كشی را انجام می‌دهد)

تفاوت چله فارسی و ترکی

تفاوت‌هایی که بین چله کشی فارسی و ‌ترکی، این است که در چله کشی ‌ترکی به راحتی می‌توان چله را پایین کشید و بافندگان تسلط بیشتری نیز دارند.علاوه بر این در چله کشی ‌ترکی از نظم و تمیزی بیشتری نسبت به چله کشی فارسی وجود دارد. اما این روش می‌تواند معایبی داشته باشد. از جمله نبود کوجی و زدن تسهه در کناره فرش است که باعث می‌شود که فرش شما کج شود. همچنین باعث جدا شدن شیرازه می‌شود این مشکل علاوه بر کم کردن کیفیت کار سبب پایین آمدن استحکام و پایداری فرش شما می‌شود.