تولید فرش ماشینی، یکی از مهم ترین بخش های صنعت نساجی است که با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته و مواد اولیه با کیفیت، فرش هایی زیبا و مقاوم تولید می کند. این فرآیند شامل مراحل مختلفی است که هر یک نقش حیاتی در کیفیت نهایی محصول دارند. در مجموعه مقالات بخش بلاگ و مجله خبری قالی کاشان : قالیکا ما مقالات و مطالب را قرار می دهیم که در رابطه با مراحل تولید، روش های تولید و دستگاه های تولید و بافت فرش فرش ماشینی و دستباف باشد. اما در اینجا و در ادامه، به بررسی دقیق مراحل تولید فرش ماشینی پرداخته و به اختصار تفاوت های آن با تولید فرش دستباف را نیز بیان می کنیم.
یکی از اصلی ترین مراحل تولید فرش ماشینی، انتخاب مواد اولیه است. مواد اصلی مورد استفاده در این صنعت نخ های مصنوعی مانند نخ اکریلیک، پلی پروپیلن و پلی استر هستند.
این نوع نخ به دلیل نرمی، مقاومت بالا در برابر رطوبت و قابلیت رنگ پذیری بالا، یکی از پرکاربردترین نخ ها در تولید فرش ماشینی است. فرش اکریلیک که در نخ خاب آن از نخ اکریلیک استفاده می شود، به دلیل شباهت به نخ پشم از نظر نرمی و لطافت، ولی با قیمتی پایین تر، انتخاب محبوبی در صنعت فرش ماشینی به شمار می رود.
این نخ ها به دلیل مقاومت بالا در برابر لکه و سایش، کاربرد گسترده ای در تولید فرش های ماشینی دارند. فرش پلی استر که در خاب فرش از نخ پلی استر استفاده می شود، به دلیل ویژگی های ضدآب بودن و عدم جذب رطوبت، در فرش هایی که در محیط های مرطوب استفاده می شوند، بسیار مفید است. جالب است بدانید که در میان برخی از فروشندگان و مردم عادی، انواع فرش پلی استر و BCF را به عنوان ” فرش مواد ” می شناسند. اینکه این نام از کجا آمده است ما اطلاعی نداریم اما علت نامگذاری می تواند این باشد که قیمت این فرش ها نسبت به فرش اکریلیک کمتر است و برخی به اشتباه گمان می کنند که مواد اولیه نامرغوب در آن به کار رفته به همین دلیل آن را با نام “فرش مواد” از بقیه فرش ها جدا کرده اند.
در مقابل، نخ پشمی به دلیل قیمت بالا و نیاز به مراقبت بیشتر، به طور محدود و فقط در فرش های خاص و لوکس ماشینی به کار می رود و عمدتاً در تولید فرش های دستباف مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به طبیعی بودن و ویژگی های خاص نخ پشمی، مسلما استفاده از این نخ و بافت فرش ماشینی پشمی، مقرون به صرفه نیست و به جز در موارد خاص و به صورت سفارشی کاربرد ندارد. اما در قالی های دستباف استفاده از نخ پشم بسیار رایج بوده و می توان گفت یکی از پرکاربرد ترین نخ ها در قالی دستباف است.
پس از انتخاب مواد اولیه، مرحله طراحی نقشه و الگو آغاز می شود. این مرحله با استفاده از نرم افزارهای طراحی کامپیوتری صورت می گیرد تا طرح های متنوع و دلخواه مشتریان خلق شود. نقشه و طرح فرش می تواند از طرح های کلاسیک ایرانی مانند طرح فرش افشان، لچک و ترنج تا طرح های فرش مدرن و فانتزی متفاوت باشد. این مرحله اهمیت بسیاری دارد زیرا دقت در طراحی می تواند به تولید فرشی زیبا و هماهنگ با نیاز بازار منجر شود.
بعد از طراحی نقشه، نوبت به آماده سازی نخ ها و چله کشی می رسد. چله کشی یکی از مراحل اساسی در تولید فرش ماشینی است. در این مرحله، نخ های چله که به عنوان پایه و ساختار اصلی فرش عمل می کنند، به صورت دقیق بر روی دستگاه های بافندگی نصب می شوند. این نخ ها باید به گونه ای قرار گیرند که ضمن حفظ استحکام فرش، طرح مورد نظر را به درستی نمایش دهند.
پس از چله کشی، مرحله بافت فرش آغاز می شود. این مرحله با استفاده از دستگاه های پیشرفته بافندگی انجام می گیرد که قابلیت بافت با سرعت و دقت بالا را دارند. دستگاه های بافندگی مختلفی در صنعت فرش ماشینی استفاده می شوند که از جمله معروف ترین آن ها می توان به دستگاه وندویل (Van de Wiele) و دستگاه شونهر (Schonherr) اشاره کرد.
در این مرحله، نخ های پود به صورت عرضی به نخ های چله گره می خورند و طرح اصلی فرش ایجاد می شود. تعداد گره های طولی و عرضی فرش ماشینی در یک متر، که به ترتیب تراکم فرش و شانه فرش ماشینی را مشخص می کنند، در تعیین کیفیت نهایی فرش بسیار مهم هستند.
هر چه تعداد شانه و تراکم فرش بالاتر باشد، فرش ریزبافت تر و مستحکم خواهد بود. بدیهی است که وقتی شما یک فرش ریز بافت دارید رخ فرش و زیبایی ظاهری – نسب به فرش های درشت بافت که با شانه و تراکم کمتر بافته و تولید می شوند – بسیار بهتر و جذاب تر خواهد بود.
پس از بافت، فرش ها به مرحله تثبیت رنگ و عملیات پرداخت می روند. در مرحله تثبیت رنگ، فرش ها تحت حرارت بالا و با استفاده از مواد شیمیایی مخصوص پردازش می شوند تا رنگ های استفاده شده در نخ ها به خوبی تثبیت شده و در برابر شستشو و نور مقاوم شوند.
مرحله بعدی، پرداخت نهایی فرش است. در این مرحله، سطح فرش بررسی و هر گونه نخ اضافی و پرز روی آن بریده می شود تا فرش صاف و یکدست شود. عملیات پرداخت نهایی همچنین شامل برس زنی، شستشو و تنظیم ارتفاع پرزها نیز می شود که به زیبایی و کیفیت نهایی فرش کمک می کند.
مرحله نهایی در تولید فرش ماشینی، کنترل کیفیت و بسته بندی است. در این مرحله، فرش ها با دقت بررسی می شوند تا هر گونه عیب و نقص احتمالی شناسایی و رفع شود. سپس فرش ها به واحد بسته بندی منتقل شده و برای ارسال به بازار آماده می شوند. بسته بندی مناسب نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا از آسیب به فرش ها در حین حمل و نقل جلوگیری می کند.
اگرچه هر دو نوع فرش، زیبایی و کارایی خاص خود را دارند، اما فرآیند تولید آن ها به کلی متفاوت است. در تولید فرش دستباف، فرش به صورت دستی و توسط بافندگان ماهر بافته می شود که زمان و هزینه بیشتری نسبت به فرش ماشینی نیاز دارد. نخ های استفاده شده در فرش دستباف اغلب از جنس پشم یا ابریشم هستند که به دلیل نرمی و دوام بالا، ارزشمندترند. این در حالی است که تولید فرش ماشینی با استفاده از دستگاه های پیشرفته و در حجم بالا انجام می شود که باعث کاهش هزینه تولید و افزایش سرعت می گردد.
تولید فرش ماشینی یک فرآیند پیچیده و تخصصی است که از انتخاب مواد اولیه با کیفیت و طراحی نقشه های جذاب تا مراحل بافت، تثبیت رنگ و پرداخت نهایی را شامل می شود. استفاده از دستگاه های پیشرفته و روش های مدرن تولید، به تولید فرش هایی با کیفیت و تنوع بالا کمک کرده و نیازهای مختلف بازار را پوشش می دهد. این در حالی است که فرش دستباف، به دلیل نیاز به مهارت های دستی و استفاده از مواد طبیعی با ارزش، همچنان جایگاه خود را به عنوان یک هنر اصیل و گران بها حفظ کرده است.
